Λείπει η κοινή λογική από το σχολείο μας
Σάββατο, 11 Φεβρουαρίου 2023
Του Στράτου Στρατηγάκη
Μαθηματικού - Ερευνητή
Λείπει η κοινή λογική από το σχολείο μας και, φυσικά, από τους μαθητές που φοιτούν σ’ αυτό. Στις εξετάσεις, που καθιερώθηκαν να ονομάζονται ελληνική PISA, και διεξήχθησαν τον περασμένο Μάιο οι μαθητές της Γ Γυμνασίου απάντησαν σωστά στο 45,4% των ερωτήσεων. Πήραν, δηλαδή, κάτω από τη βάση. Από τις 20 ερωτήσεις μόνο στις 4 οι μαθητές απάντησαν σωστά σε ποσοστό πάνω από 50%. Το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο. Ευτυχώς που έγινε ο διαγωνισμός για να αποκαλυφθεί και επίσημα το μέγεθος του προβλήματος. Πρόκειται για μαθητές που η πολιτεία μας κρίνει ότι μπορούν να σταματήσουν το σχολείο, διότι στην Γ Γυμνασίου είναι το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.
Μελετώντας τις ερωτήσεις που τέθηκαν και τα ποσοστά αποτυχίας σε κάθε ερώτηση βγήκαν, πιστεύω, ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Να πούμε ότι το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) δημοσίευσε και το πρωτογενές υλικό, ποιες απαντήσεις έδωσε κάθε μαθητής σε κάθε ερώτηση, φυσικά χωρίς ονόματα, κάτι που μας επέτρεψε να δούμε αναλυτικά τις απαντήσεις σε κάθε ερώτηση. Ας δούμε δύο παραδείγματα. Δεν χρειάζεται να έχει κάποιος γνώσεις μαθηματικών για να καταλάβει. Η ερώτηση με το μεγαλύτερο ποσοστό λανθασμένων απαντήσεων ήταν η παρακάτω.
Τη σωστή απάντηση Γ επέλεξαν μόλις 1723 μαθητές, δηλαδή το 26,18% των μαθητών. Η σωστή απάντηση απαιτούσε από το μαθητή να σκεφτεί ότι από το 92% έως το 95% η απόσταση είναι πάρα πολύ μικρή, συνεπώς δεν δικαιολογείται ο ισχυρισμός του εμπόρου ότι τα αυτοκίνητα της μάρκας του που εξακολουθούν να κυκλοφορούν είναι πολύ περισσότερα από των ανταγωνιστών του. Δινόταν η απάντηση ως μία επιλογή από τις τέσσερις δυνατές απαντήσεις. 1811 μαθητές θεώρησαν σωστό το Α, που είναι αλήθεια ως προς τους αριθμούς˙ πράγματι το 95% των αυτοκινήτων της μάρκας κυκλοφορούν μετά από 15 χρόνια, αλλά δείχνει ότι ο μαθητής δεν μπορεί να αναγνωρίσει το σημαντικό˙ δεν μπορεί να ερμηνεύσει τους αριθμούς και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Του δινόταν, μάλιστα, το ερέθισμα γι’ αυτό με την απάντηση Γ που διάβασε, αλλά, προφανώς, δεν αξιολόγησε ως σημαντική.
Φανταστείτε τους μαθητές που σταματούν το σχολείο στη Γ Γυμνασίου. Μόνο ένας στους τέσσερις θα μπορεί να καταλάβει ποιοι τον εξαπατούν δια των αριθμών. Αυτό συνιστά μεγάλο πρόβλημα, καθώς οι άνθρωποι αυτοί, πέρα από την εργασία που μπορεί να έχουν ως τεχνίτες, είναι και πολίτες που διαμορφώνουν τη ζωή όλων μας, ψηφίζοντας και επιλέγοντας ποιοι θα μας κυβερνούν. Δυστυχώς δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι αν συνέχιζαν τη φοίτησή τους στο Λύκειο το ποσοστό των μαθητών που θα αντιλαμβάνονταν τον ψευδή ισχυρισμό θα ήταν μεγαλύτερο. Η ελπίδα, όμως, πεθαίνει τελευταία.
Προ δεκαετίας υπήρχε η διαφήμιση μίας ασφαλιστικής εταιρείας στην τηλεόραση που έλεγε ότι πάνω από το 90% των πελατών της δήλωναν ευχαριστημένοι. Μου έκανε εντύπωση η προσπάθεια παραπλάνησης δια των αριθμών, που τη θυμάμαι ακόμη. Προφανώς οι πελάτες της κάθε εταιρείας είναι ευχαριστημένοι, διαφορετικά θα πήγαιναν αλλού. Η παραπλάνηση δια των αριθμών έχει αναχθεί σε τέχνη στην εποχή μας. Η πολύ εύστοχη ερώτηση του διαγωνισμού αποκάλυψε ότι 3 στους 4 15χρονους είναι έτοιμοι να γίνουν θύματα της παραπλάνησης διά των αριθμών.
Μία άλλη ερώτηση που με εντυπωσίασαν οι απαντήσεις είναι η εξής:
Τη σωστή απάντηση Α βρήκαν μόνο 2282 μαθητές το 49,22% των μαθητών. Λιγότεροι από τους μισούς απάντησαν σωστά σε μία ερώτηση που αν κοιτάξει λίγο κάποιος με το μάτι φαίνεται ποια τρίγωνα είναι ίσα. Οι μαθητές που έκαναν λάθος επιλέγοντας το Β ήταν 1005. Σκέφτηκαν ότι τα τρίγωνα έχουν δύο γωνίες ίσες και μία πλευρά και σταμάτησαν εκεί. Δεν σκέφτηκαν ότι αυτό δεν αρκεί αλλά πρέπει να είναι ίσες οι αντίστοιχες πλευρές και γωνίες. Με μία απλή σκέψη θα έβλεπαν ότι η τρίτη γωνία του πρώτου τριγώνου είναι 500 και, συνεπώς, είναι σωστό το Α. Δεν μπόρεσαν, δηλαδή, να επεξεργαστούν τα δεδομένα της άσκησης. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι δεν εμπιστεύτηκαν ούτε την όρασή τους, που δείχνει ξεκάθαρα ότι το πρώτο τρίγωνο και το τρίτο δεν μπορεί να είναι ίσα. Αυτό θα έπρεπε να τους οδηγήσει σε δεύτερη σκέψη, που θα τους έδινε τη σωστή απάντηση. Το ότι δεν εμπιστεύτηκαν ούτε τις αισθήσεις τους δείχνει, πιθανόν, τη στάση τους απέναντι στα Μαθηματικά: είναι άσχετα με την πραγματικότητα. Δυστυχώς αυτό δείχνει να πιστεύουν πολλοί μαθητές και αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη ήττα του σχολείου μας.
Από το σύνολο των σωστών απαντήσεων σε κάθε ερώτηση στα κορίτσια ανήκουν πάνω από το 50% των σωστών απαντήσεων σε όλες τις ερωτήσεις εκτός από τέσσερις. Και στις τρεις από τις τέσσερις το ποσοστό τους ήταν μεταξύ 49% και 50%. Καταρρίπτεται, λοιπόν, ο μύθος που λέει ότι τα κορίτσια δεν τα καταφέρνουν στα Μαθηματικά. Τα καταφέρνουν καλύτερα από τα αγόρια, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα. Αυτό είναι εξαιρετικό νέο. Μένει να δούμε πως θα επεκταθεί και στο Λύκειο.
Και στις δύο ερωτήσεις το πρόβλημα είναι ότι οι μαθητές δεν μπορούν να επεξεργαστούν τα δεδομένα και να βγάλουν το σωστό συμπέρασμα. Είναι αυτό που κατά κόρον λέγεται ότι απουσιάζει η κριτική σκέψη. Αναμενόμενο είναι, αφού το σχολείο μας δεκαετίες τώρα στηρίζεται στη λογική το μάθημα είναι από τη σελίδα τάδε μέχρι τη σελίδα δείνα. Μαθαίνεις να το λες και τελείωσες. Για να μη μιλήσουμε για το ακόμη χειρότερο την παπαγαλία, όπου δεν καταλαβαίνει καν τι λέει το μάθημα που είπε. Όταν ένας μαθητής εκπαιδεύεται μ’ αυτή τη λογική αναμενόμενο είναι να μην μπορεί να ανταποκριθεί σε κάτι που του ζητά να επεξεργαστεί δεδομένα και να αποφασίσει. Δεν φταίνε, λοιπόν, τα παιδιά αλλά η εκπαίδευση που παίρνουν στο σχολείο. Ούτε την κοινή λογική δεν καλλιεργεί στα παιδιά, πόσο μάλλον πιο πολύπλοκα πράγματα. Οι δύο ερωτήσεις που παραθέσαμε δεν απαιτούσαν γνώσεις μαθηματικών για να απαντηθούν. Απλή κοινή λογική αρκούσε για να απαντήσουν σωστά. Ας ελπίσουμε ότι επειδή έγινε για πρώτη φορά ο διαγωνισμός και ανώνυμα τα παιδιά δεν έδειξαν την απαιτούμενη προσοχή, ώστε να απαντήσουν σωστά. Ας ελπίσουμε, δηλαδή, στο φετινό διαγωνισμό να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Δεν είναι πολύ πιθανό, αλλά πάντα πρέπει να ελπίζουμε.
https://www.naftemporiki.gr/opinion/1438114/leipei-i-koini-logiki-apo-to-scholeio-mas/