Νέα Προγράμματα Σπουδών: Πολύ ωραία για να είναι αληθινά
Σάββατο, 11 Δεκεμβρίου 2021
Του Στράτου Στρατηγάκη
Μαθηματικού - Ερευνητή
Τα νέα Προγράμματα Σπουδών που θα ισχύσουν σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης παρουσίασε το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Τα Νέα Προγράμματα Σπουδών θα εφαρμοστούν στα σχολεία από το σχολικό έτος 2023 – 2024. Θα δοκιμαστούν πρώτα στα πρότυπα και πειραματικά σχολεία φέτος και του χρόνου. Πώς θα γίνει αυτό από τη μέση της χρονιάς, είναι ένα θέμα. Μέχρι το 2023 αναμένεται να εκδοθούν και τα νέα σχολικά βιβλία, που θα είναι περισσότερα του ενός σε κάθε μάθημα. Θα έχουμε, δηλαδή, την εφαρμογή του πολλαπλού βιβλίου μετά από περισσότερα από 20 χρόνια από την πρώτη απόπειρα εφαρμογής του.
Η αλλαγή των Προγραμμάτων Σπουδών είναι αναγκαία καθώς τα Προγράμματα Σπουδών που ισχύουν στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση είναι σχεδόν 20 ετών και στο Λύκειο ακόμη παλαιότερα. Η καθιέρωση του πολλαπλού βιβλίου θα είναι ένα βήμα προς την κατάργηση της παπαγαλίας, με το σημαντικότερο, όμως, βήμα να αποτελεί η αλλαγή του τρόπου εξέτασης των μαθημάτων, που θα αλλάξει αυτόματα τον τρόπο διδασκαλίας. Υπάρχουν προτάσεις προς αυτή την κατεύθυνση από τον Εθνικό Οργανισμό Εξετάσεων, που δεν εφαρμόζει, όμως, το Υπουργείο Παιδείας. Αν δεν αλλάξουν αυτά που ζητάμε από τα παιδιά τίποτα δεν θα αλλάξει.
Στα Μαθηματικά την ευθύνη σύνταξης των νέων προγραμμάτων σπουδών είχαν ο καθηγητής του ΔΠΘ Χαράλαμπος Σακονίδης και οι καθηγητές του ΕΚΠΑ Δέσποινα Πόταρη και Θεοδόσης Ζαχαριάδης. Πράγματι τα νέα Προγράμματα Σπουδών είναι πιο σύγχρονα και δίνουν βάρος σε τομείς όπως η Γεωμετρία, κάτι που ήταν παραίνεση και της συνόδου των προέδρων των Μαθηματικών Τμημάτων, διότι η Γεωμετρία είναι ο κατεξοχήν τομέας των Μαθηματικών που βοηθά στο χτίσιμο της Μαθηματικής σκέψης. Η επιστροφή της στη Γ Λυκείου είναι σημαντικό βήμα. Οι μαθητές θα μαθαίνουν ότι ο χώρος έχει τρεις διαστάσεις, κάτι που δεν μαθαίνουν τώρα και, επιτέλους, θα κάνουν περισσότερη στατιστική και πιθανότητες, γιατί είναι σημαντικό να διαβάζουν σωστά τους αριθμούς. Ακόμη διευρύνονται οι διδασκόμενες ενότητες των Μαθηματικών, πράγμα αναγκαίο για να μπορούν να παρακολουθήσουν οι φοιτητές τα μαθήματα στα Πανεπιστήμια, όταν με το καλό γίνουν φοιτητές. Η εφαρμογή τους, πολύ σωστά, θα γίνει σταδιακά στο Λύκειο. Το 2023 – 2024 στην Α Λυκείου, το 2024 – 2025 στη Β Λυκείου και το 2025 – 2026 στη Γ Λυκείου.
Το θέμα είναι τι από όλα αυτά τα καλά θα φτάσει στο μαθητή μέσα από τη σχολική αίθουσα. Γιατί και τα παλαιά Προγράμματα Σπουδών περιλάμβαναν τη μελέτη του χώρου των τριών διαστάσεων αλλά αυτό ήταν πάντα εκτός διδακτέας και εξεταστέας ύλης. Επειδή, λοιπόν, η διδακτέα και εξεταστέα ύλη είναι μέρος του Προγράμματος Σπουδών, πολλά μπορούν να αλλάξουν στην πορεία και να αλλοιώσουν εντελώς τη φιλοσοφία του Προγράμματος Σπουδών. Δεν αρκεί, λοιπόν, να έχουμε ένα καλό Πρόγραμμα Σπουδών, αλλά είναι απαραίτητο να καθορίσουμε τις διαδικασίες που θα κάνουν υλοποιήσιμα όλα αυτά. Διαφορετικά θα μείνουν ωραίες ασκήσεις επί χάρτου και αυτά που θα συμβαίνουν στην τάξη μικρή σχέση θα έχουν με τον αρχικό σχεδιασμό, όπως ακριβώς συμβαίνει δεκαετίες τώρα. Η ευθύνη ανήκει, λοιπόν, στο Υπουργείο Παιδείας για να εξασφαλιστεί η ακριβής υλοποίησή τους. Αφού ενέκρινε τη δημιουργία αυτών των Προγραμμάτων Σπουδών οφείλει να κάνει ό,τι χρειαστεί για να γίνουν πράξη.
Εδώ, όμως, αρχίζουν οι μεγάλες δυσκολίες. “Τα ψηφιακά εργαλεία αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας”, δήλωσε στην παρουσίαση των Προγραμμάτων Σπουδών ένα στέλεχος του ΙΕΠ. Πολύ ωραίο για να είναι αληθινό. Για να γίνει πραγματικότητα πρέπει όλες οι αίθουσες όλων των σχολείων να είναι εξοπλισμένες τουλάχιστον με ένα υπολογιστή, προτζέκτορα και οθόνη, ώστε να γίνει εν μέρει πραγματικότητα η παραπάνω δήλωση. Διότι για να γίνει σωστά η δουλειά πρέπει να έχουν και οι μαθητές υπολογιστή. Στα 13.700 σχολεία λειτουργούν περίπου 80.000 τμήματα. Χρειάζεται κάθε μία, από τις 80.000 τάξεις, να είναι εξοπλισμένη με όλα τα απαραίτητα για να υλοποιηθεί η παραπάνω δήλωση. Φυσικά δεν είναι εξοπλισμένες, συνεπώς τα νέα Προγράμματα Σπουδών, όσο καλά και αν είναι, θα υλοποιηθούν με σημαντικές εκπτώσεις, που, φυσικά, θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, όπου στοχεύουν τα νέα Προγράμματα Σπουδών. Ας δούμε ένα παράδειγμα: Το προσδοκώμενο μαθησιακό αποτέλεσμα του ΠΣ είναι “Αναπτύσσουν εικασίες για γεωμετρικούς τόπους αξιοποιώντας και λογισμικά δυναμικής γεωμετρίας”. Χωρίς λογισμικά είναι λειψό. Χωρίς υπολογιστές σε κάθε αίθουσα δεν έχει λογισμικό. Τόσο απλά.
Οι δρόμοι είναι δύο. Να εξοπλίσει το Υπουργείο Παιδείας όλες τις τάξεις όλων των σχολείων με τα απαραίτητα και, φυσικά, να επιμορφώσει τους εκπαιδευτικούς στα νέα προγράμματα, ώστε να γίνει το πολυπόθητο βήμα προς τα εμπρός ή να μην το κάνει και να έχουμε ακόμη ένα σχέδιο που θα αποτύχει. Και από αποτυχία σε αποτυχία πάμε όλο και πιο πίσω με τα παιδιά μας να βγαίνουν αγράμματα από τα σχολεία.
Το παράδειγμα της τηλεκπαίδευσης είναι χαρακτηριστικό: Αν οι εκπαιδευτικοί στη διάρκεια του lockdown πήγαιναν στο σχολείο τους έμπαιναν στις τάξεις τους όπως λέει το ωρολόγιο πρόγραμμα και προσπαθούσαν να κάνουν τηλεκπαίδευση μέσα από την τάξη τους, τότε δεν θα είχαμε καθόλου τηλεκπαίδευση. Όχι δεν θα είχαμε προβλήματα στην τηλεκπαίδευση. Δεν θα είχαμε καθόλου τηλεκπαίδευση. Οι αίθουσες δεν έχουν εξοπλισμό και τα σχολεία δεν έχουν γρήγορη σύνδεση στον internet. Η τηλεκπαίδευση στηρίχθηκε στο ότι οι εκπαιδευτικοί από το σπίτι τους με τον εξοπλισμό που οι ίδιοι είχαν για προσωπική τους χρήση και με όσα έμαθαν μόνοι τους υλοποίησαν την τηλεκπαίδευση, όπως μπορούσε ο καθένας, έχοντας να αντιμετωπίσουν και το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο που σερνόταν. Αυτό νομίζω ότι δεν έχει τονιστεί όσο θα έπρεπε για να καταλάβουμε ότι η τηλεκπαίδευση, όπως και πάρα πολλά άλλα πράγματα στην Ελλάδα, λειτουργούν μόνο χάρη στο φιλότιμο κάποιων. Πίστεψαν στο Υπουργείο Παιδείας ότι αυτά που έγιναν στην τηλεκπαίδευση είναι δικό τους έργο;
Τα Προγράμματα Σπουδών σχεδιάστηκαν, λοιπόν, με την παραδοχή ότι οι τάξεις μας διαθέτουν τον κατάλληλο εξοπλισμό για να χρησιμοποιούνται τα ψηφιακά εργαλεία στην καθημερινότητα. Η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Έχουμε ένα προτζέκτορα στο σχολείο, άντε δύο, και προσπαθούμε μία φορά στο τόσο να τον πάρουμε για να δείξουμε κάτι στα παιδιά, χάνοντας ώρα μέχρι να γίνουν οι απαραίτητες συνδέσεις και να δούμε αν λειτουργούν όλα σωστά. Οι εξαιρέσεις που υπάρχουν είναι λίγες και στατιστικά ασήμαντες.
Πέρα από τα προβλήματα υλικοτεχνικής υποδομής υπάρχουν και τα προβλήματα της ανταπόκρισης των εκπαιδευτικών στα νέα προγράμματα. Αυτό θέλει πολλή δουλειά, διότι η αδράνεια είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Λίγοι ενθουσιάζονται με τις αλλαγές· αρκετοί τρομάζουν. Συμβαίνει παντού, όχι μόνο στην Εκπαίδευση. Όσο μεγαλύτερη είναι η αλλαγή τόσο πιο πολλή δουλειά χρειάζεται για να επιτύχει η αλλαγή. Αν γίνει με το συνήθη τρόπο των επιμορφώσεων η αποτυχία πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Υπάρχει και το θέμα της ηλικίας των εκπαιδευτικών. Είναι γερασμένο το εκπαιδευτικό προσωπικό λόγω των μη διορισμών για μία δεκαετία και όσο μεγαλύτερος είναι ο άνθρωπος τόσο πιο δύσκολα προσαρμόζεται στις αλλαγές.
Τα νέα Προγράμματα Σπουδών θα κινδυνεύσουν και από όλους εκείνους που θα αναλάβουν την εφαρμογή τους: αυτούς που θα ορίσουν τη διδακτέα και εξεταστέα ύλη, αυτούς που θα γράψουν τις οδηγίες διδασκαλίας και από αυτούς που θα δώσουν τα θέματα στην τράπεζα θεμάτων και στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι μαθητές διαβάζουν μόνο ό,τι εξετάζεται. Πάντα συνέβαινε αυτό αλλά αναμένεται να ενταθεί το φαινόμενο καθώς οι φραγμοί στην εισαγωγή στα ΑΕΙ, που τέθηκαν με την καθιέρωση της ΕΒΕ, κάνουν ακόμη πιο δύσκολη την επιτυχία στα ΑΕΙ. Συνεπώς οι μαθητές θα εστιάζουν όλο και περισσότερο σε ό,τι εξετάζεται και μόνο. Λογικό και αναμενόμενο, αλίμονο σε όποιον δεν το λαμβάνει υπόψη του. Οι καθηγητές προσαρμόζουν τη διδασκαλία τους στα θέματα των εξετάσεων. Αυτή είναι η πραγματικότητα είτε μας αρέσει είτε όχι. Όλα τα στελέχη της Εκπαίδευσης που θα ασχοληθούν με την εφαρμογή των νέων ΠΣ έχουν τη δυνατότητα να τορπιλίσουν τα Προγράμματα Σπουδών. Αν δεν έχουν πειστεί για την ορθότητα των νέων Προγραμμάτων Σπουδών είναι πιθανό να το κάνουν. Ας δούμε ένα παράδειγμα: Στο Πρόγραμμα Σπουδών των Μαθηματικών της Γ Λυκείου υπάρχουν και ενότητες Γεωμετρίας, Ευκλείδειας και Αναλυτικής. Αν αυτά αποφασίσει κάποιος να τεθούν εκτός εξεταστέας ύλης των Πανελλαδικών, αυτόματα η αναβάθμιση της Γεωμετρίας ακυρώνεται και η Γεωμετρία πέφτει στο σημερινό της σημείο να την περιφρονούν οι μαθητές, αφού δεν είναι απαραίτητη για να μπεις στο Πανεπιστήμιο, όπως λένε οι ίδιοι.
Συνεπώς τίποτε δεν μας εγγυάται ότι τα νέα Προγράμματα Σπουδών θα εφαρμοστούν όπως σχεδιάστηκαν. Αντίθετα η εμπειρία των προηγούμενων αλλαγών και η ταχύτητα εφαρμογής των αλλαγών μας κάνει να φοβόμαστε ότι θα έχουμε τα ίδια αποτελέσματα όπως τόσα χρόνια τώρα. Διότι όσο πιο γρήγορα εφαρμόζεται ένα σχέδιο τόσο λιγότερες πιθανότητες έχει να πετύχει η εφαρμογή του.