Ασπίδα των μετρίων, η «παπαγαλία»
Τελικώς, όλοι βολεύονται με τη «μέθοδο» η οποία φαίνεται ότι αποτελεί «πυλώνα» του εκπαιδευτικού μας συστήματος
Δημοσιεύτηκε 7/6/2009
Του Απόστολου Λακασά
Υποψήφιοι που αποστηθίζουν έως και ολόκληρες εκθέσεις, φοιτητές που παίρνουν πτυχίο έχοντας εφόδιο την απομνημόνευση, υπουργείο Παιδείας που «φοβάται» να επιλέξει θέματα που θα αναδείκνυαν τη συνθετική σκέψη και το ταλέντο υποψηφίων, βαθμολογητές που ζητούν θέματα αυστηρώς επιλεγμένα από τις σελίδες των σχολικών βιβλίων. Τελικώς, με την «παπαγαλία» όλοι βολεύονται, να γιατί αυτή η «μέθοδος» αποτελεί «πυλώνα» του εκπαιδευτικού μας συστήματος και ασπίδα πολλών μετρίων, λένε στην «Κ» καθηγητές και πανεπιστημιακοί. Και ενδεικτικό στοιχείο της ποιότητάς της, προσθέτουν...
«Το σημερινό σύστημα εισαγωγικών εξετάσεων στα ΑΕΙ μπορεί να είναι αδιάβλητο, όμως κρίνει ακριβώς τις γνώσεις που έχουν παπαγαλίσει οι υποψήφιοι από το σχολικό βιβλίο. Αυτό είναι που επιθυμούμε για την Παιδεία μας;». Ο κ. Κωστής Παπαντωνόπουλος, έμπειρος φιλόλογος στο Κολλέγιο Αθηνών, σε λίγες ημέρες θα συμμετάσχει στην κρίσιμη συνεδρίαση του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, όπου θα κριθούν οι βασικοί άξονες για τις αλλαγές στο λύκειο και το εξεταστικό σύστημα. Στόχος, το σχολείο να γίνει ελκυστικό, οι μαθητές να μαθαίνουν να αξιοποιούν τις δεξιότητές τους και την κριτική τους ικανότητα. Μεγάλος εχθρός σε αυτό, η « παπαγαλία» που στοιχειώνει την ελληνική εκπαίδευση πάνω από τρεις δεκαετίες. «Ολο την πολεμούν κι όλο, σαν τη Λερναία Υδρα, μπροστά μας βρίσκεται. Προφανώς δεν έχουν αναλυθεί σωστά οι αιτίες που τη δημιουργούν» παρατηρεί, μιλώντας στην «Κ», ο μαθηματικός - ερευνητής κ. Στράτος Στρατηγάκης. Και η «παπαγαλία» δεν κυριαρχεί μόνο στο λύκειο και τις πανελλαδικές εξετάσεις, είναι διάχυτη σε όλη την εκπαιδευτική διαδικασία από το δημοτικό έως και το πανεπιστήμιο. Είναι ενδεικτικό όπως ανέφερε στην «Κ» ο καθηγητής Παιδαγωγικής στο Παν. Αθηνών και τέως προέδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και του Κέντρου Εκπαιδευτικής Ερευνας κ. Μιχάλης Κασσωτάκης ότι, σύμφωνα με στοιχεία έρευνας, «περί το 65% των φοιτητών εστιάζουν τη μελέτη τους στην απομνημόνευση πληροφοριών, γιατί αυτό απαιτούν οι εξετάσεις». Μάλιστα, «τα παιδιά φθάνουν να παπαγαλίζουν ακόμη και ολόκληρες... Εκθέσεις!» προσθέτει η φιλόλογος σε φρoντιστήριο κ. Ελένη Σιαχάμη.
Παραπαιδεία
Η «παπαγαλία» με τη σημερινή της μορφή εδραιώθηκε μετά τις αλλαγές στην εκπαίδευση από τα μέσα της δεκαετίας του '70. Το 1976 ο υπ. Παιδείας Γεώργιος Ράλλης, θέλοντας να περιορίσει την παραπαιδεία και τα έξοδα των γονιών για φροντιστήρια, όρισε ότι τα θέματα των πανελληνίων θα επιλέγονται μόνο από το βιβλίο του μαθητή. Ετσι, όλοι οι υποψήφιοι άρχισαν να μαθαίνουν... νεράκι το μάθημα. Ηταν η αρχή, που παρά τις καλές προθέσεις της τότε ηγεσίας του ΥΠΕΠΘ διόγκωσε το πρόβλημα της παπαγαλίας, ενώ δεν αντιμετώπισε και το φροντιστήριο. Τα παιδιά εξακολουθούσαν να πηγαίνουν στο φροντιστήριο για να αντιμετωπίσουν τον υψηλό ανταγωνισμό, ενώ και οι βαθμολογητές για να αντιμετωπίσουν την καχυποψία που υπάρχει για κάθε είδους αξιολόγηση ζητούν «εύκολα» θέματα στις πανελλαδικές.
«Για να αποφύγουμε την υποκειμενική αξιολογική κρίση του διορθωτή, οδηγηθήκαμε σε ερωτήσεις που ζητούν πιστή αποτύπωση των γνώσεων του μαθητή, ώστε να είναι αντικειμενικότερη και ευκολότερη η βαθμολόγηση. Κοντολογίς, η έλλειψη εμπιστοσύνης γίνεται τροφοδότης της παπαγαλίας» λέει στην «Κ» ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημήτρης Ματθαίου. Είναι ενδεικτικό ότι φέτος, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», ύστερα από την αλλαγή στον τρόπο βαθμολόγησης (πλέον ο πρώτος βαθμολογητής δεν σημειώνει τις διορθώσεις του στο τετράδιο του υποψηφίου) οι βαθμολογητές διαμαρτυρήθηκαν διότι θα υπάρξουν μεγάλες αποκλίσεις στους βαθμούς των δύο βαθμολογητών, με αποτέλεσμα να πλήττεται η αξιοπιστία τους!.
Η λογική του σχολείου
Μπορεί να παταχθεί η «παπαγαλία»;
- Το ελληνικό σχολείο δίνει έμφαση στη μετάδοση πλήθους γνώσεων στους μαθητές και στην αποστήθισή τους από αυτούς. «Αν και αυτό αμβλύνθηκε κάπως τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τη λογική του ελληνικού σχολείου και να επηρεάζει τη διδακτική πράξη. Η λογική αυτή αντανακλάται στα προγράμματα σπουδών και στα σχολικά βιβλία, αλλά και σε άλλους συντελεστές της μαθησιακής διαδικασίας» αναφέρει στην «Κ» ο κ. Κασσωτάκης.
- Ακόμη και προσπάθειες που έγιναν για να αλλάξει η κατάσταση έχουν αδρανήσει. «Το πολλαπλό βιβλίο, που θα περιόριζε κάπως το πρόβλημα, χωρίς ωστόσο να το λύνει, δέκα χρόνια μετά την πρώτη απόπειρα εφαρμογής του δεν υπάρχει στο σχολείο» τονίζει ο κ. Στρατηγάκης. Και προσθέτει: «Σε έναν κόσμο που οι γνώσεις αλλάζουν ταχύτατα, αντί να μάθουμε στα παιδιά μας να βρίσκουν πληροφορίες, να κρίνουν την εγκυρότητά τους, να τις αξιολογούν και να τις χρησιμοποιούν συνθετικά, εμείς επιμένουμε ακόμα να λέμε: «Θα έχετε μάθημα από εδώ μέχρι εκεί».
- Η «παπαγαλία» κορυφώνεται στις πανελλαδικές εξετάσεις. Οι υποψήφιοι επιδιώκουν να απαντήσουν αυτολεξεί την ύλη του βιβλίου, ώστε να μη χάσουν ούτε δέκατο του μορίου, αφού ο ανταγωνισμός, λόγω του κλειστού αριθμού θέσεων στα ΑΕΙ, είναι οξύς. Γιατί, όμως, να μην τεθούν θέματα που απαιτούν συνδυαστική γνώση εκ μέρους των υποψηφίων, ώστε να αρχίσει να αλλάζει η κατάσταση; Σε αυτήν την περίπτωση η αποτυχία των μαθητών (που έχουν εθιστεί στην «παπαγαλία») θα ήταν τεράστια προκαλώντας αντιδράσεις που η εκάστοτε ηγεσία του υπ.Παιδείας επιθυμεί να αποφύγει...
«Οι Αρχές δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες για την εκπαιδευτική ανεπάρκεια που θα αναδείκνυε ένα εξεταστικό σύστημα στηριγμένο στην αποτίμηση της κριτικής σκέψης και όχι στον τυφλοσούρτη της παπαγαλίας» λέει ο κ. Ματθαίου.
- «H εκπαίδευση σήμερα είναι μονόπλευρα προσανατολισμένη στην κατάρτιση, με στόχο την ένταξη στην αγορά εργασίας. Το πρόβλημα γιγαντώνεται στη μέση εκπαίδευση, η οποία έφτασε να έχει ως μοναδική αποστολή την προετοιμασία για τις πανελλήνιες εξετάσεις» λέει στην «Κ» ο καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Γιάννης Μυλόπουλος, ο οποίος περιγράφει το πρόβλημα όπως αποτυπώνεται και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. «Ο υλιστικός προσανατολισμός ολοκληρώνεται στα πανεπιστήμια, που έχουν μετατραπεί σε εξεταστικά κέντρα. Οι φοιτητές ενδιαφέρονται μόνο για τις εξεταστικές περιόδους, η διάρκεια των οποίων αντιστοιχεί στο 1/3 του ωφέλιμου ακαδημαϊκού χρόνου» τονίζει ο ίδιος.
«Δυστυχώς οι αλλαγές που προωθούνται σήμερα ανατροφοδοτούν και πάλι την εκπαίδευση των παπαγάλων, αφού για μια ακόμη φορά χάνουν το δάσος της Παιδείας, αναγορεύοντας σε πρώτη προτεραιότητα το… δέντρο του εξεταστικού συστήματος» καταλήγει ο κ. Μυλόπουλος.
Η εξομολόγηση μιας αριστούχου
«Φυσικά και έχω παπαγαλίσει. Πώς αλλιώς, για να πάρω στις πανελλαδικές μέσο όρο 19,4;» λέει αφοπλιστικά στην «Κ» η 23χρονη Μαριλένα Καραμπάτσου. Σήμερα,είναι αριστούχος (με βαθμό πτυχίου 9,3) της Φιλοσοφικής Αθηνών και ετοιμάζεται για μεταπτυχιακές σπουδές στο Βερολίνο.
«Η παπαγαλία αναγορεύεται γενικώς και αορίστως σε δεινό, αποκομμένη από το συνολικό εκπαιδευτικό πλαίσιο, και αποδίδεται στην εγγενή «βαρεμάρα» και «ολιγωρία» μαθητών και εκπαιδευτικών. Ομως έτσι αντιστρέφεται η σχέση αιτίου και αποτελέσματος και ξεχνάμε πως το φαινόμενο απορρέει από συγκεκριμένες πρακτικές» υποστηρίζει. Η ίδια τονίζει: «Μιλώντας για την παπαγαλία στην κρατική εκπαίδευση, δεν μπορεί να τεθεί σε παρένθεση το ότι μιλάμε ακριβώς για έναν θεσμό, που έχει ως στόχο την εγχάραξη ορισμένης συνείδησης. Για παράδειγμα, όταν το μάθημα της Ιστορίας επιφορτίζεται με την ανάπτυξη «υγιούς» εθνικού φρονήματος, η υιοθέτηση της παπαγαλίας ως μέθοδου αντικειμενικά συντείνει σε μια τέτοια κατεύθυνση. Η μηχανιστική αναπαραγωγή της ιστορίας αποκλείει μια κριτική προσέγγιση στο πώς παράγεται ο εκάστοτε ιστορικός λόγος και εξοβελίζει από τον οπτικό ορίζοντα την ιστορία ως ζωντανή πραγματικότητα».
Αλλά η παπαγαλία έχει περάσει ακόμη και σε παραδοσιακές εστίες πιο κριτικής μάθησης, όπως τα πανεπιστήμια. «Για παράδειγμα, η εισαγωγή στα ΑΕΙ των πιστωτικών μονάδων, με τη βαρύτητα του κάθε μαθήματος να κρίνεται από τον φόρτο εργασίας, δηλαδή του χρόνου που έχει υπολογιστεί πως χρειάζεται για μελέτη ο κάθε φοιτητής, προϋποθέτει ακριβώς μία απολύτως συγκεκριμένη και ποσοτικά μετρήσιμη ύλη που προφανώς και θα μαθαίνεται διά της παπαγαλίας...» καταλήγει η κ. Καραμπάτσου.