Αξιολόγηση τώρα στα σχολικά βιβλία
Δημοσιεύτηκε 18/3/2007
Δάσκαλοι και καθηγητές Γυμνασίου καλούνται να καταθέσουν τις παρατηρήσεις τους για τα νέα εγχειρίδια μέχρι τα μέσα Ιουνίου
Του Αποστολου Λακασα
Φέτος εισήχθησαν στο νηπιαγωγείο, το δημοτικό και το γυμνάσιο συνολικά 56 βιβλία. Παρότι, η αλλαγή των βιβλίων ήταν ένα χρόνιο αίτημα του εκπαιδευτικού κόσμου και των γονιών, η πράξη αποδεικνύει ότι τα νέα βιβλία χρειάζονται πολλές βελτιώσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως ανέφερε στην «Κ» η έμπειρη δασκάλα κ. Ευγενία Κοσμίδου, «υπάρχουν συνάδελφοι που εγκατέλειψαν το νέο βιβλίο και διδάσκουν το παλιό»... Πρόκειται για ακραία περίπτωση; Η αξιολόγηση που θα οργανώσει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, όπως εξηγεί μιλώντας σήμερα στην «Κ» ο πρόεδρός του κ. Δημήτρης Βλάχος, και στην οποία θα πάρουν μέρος νηπιαγωγοί, δάσκαλοι, καθηγητές και σχολικοί σύμβουλοι θα καταδείξει τις ελλείψεις. Βέβαια, στο σημείο αυτό προκύπτει ένα βασικό ερώτημα: Εάν η αξιολόγηση ολοκληρωθεί μέσα Ιουνίου, πότε θα γίνουν οι αλλαγές στα σχολικά βιβλία; Mάλλον πηγαίνει για το μεθεπόμενο σχολικό έτος.
Ομως, έπειτα από 7 μήνες στη φετινή σχολική χρονιά -5 για το δημοτικό λόγω της απεργίας των δασκάλων από 18 Σεπτεμβρίου- τα βασικά προβλήματα έχουν φανεί. Εκπαιδευτικοί σε δημοτικά και γυμνάσια που ζουν καθημερινά τα βιβλία μαζί με τους μαθητές τους μίλησαν στην «Κ» για τα προβλήματα που εντοπίζονται στα σχολικά βιβλία. Μία γενική άποψη είναι ότι λίγα εφαρμόζονται από τη διαθεματικότητα ως μέθοδος διδασκαλίας, ενώ ορισμένα είναι ιδιαίτερα δύσκολα για την ηλικία των μαθητών. Αντίθετα, πολλά βιβλία είναι ωραία εικονογραφημένα, με κείμενα που γοητεύουν τα παιδιά, ενώ θετικό είναι ότι μειώθηκε ο όγκος των τευχών. Ειδικότερα, προέκυψαν, οι ακόλουθες παρατηρήσεις:
Προβλήματα στο δημοτικό...
- Εκπαιδευτικοί αναφέρουν ότι στο δημοτικό η πράξη της διαίρεσης διδάσκεται πολύ λίγες ώρες. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι μαθητές θα έχουν κενά όταν φοιτήσουν στο γυμνάσιο. Ενδεικτικά, η διαίρεση αναφέρεται στα σχολικά βιβλία στις τάξεις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄. Στη Γ΄ Δημοτικού το σχολικό βιβλίο του μαθητή αφιερώνει 2 σελίδες. Δύο σελίδες αφιερώνει και το τετράδιο εργασιών του μαθητή. Στο βιβλίο μαθητή της Δ΄ Δημοτικού αφιερώνονται τέσσερις μόνο σελίδες, δύο δηλαδή μαθήματα και στο βιβλίο του δασκάλου προτείνεται να διατεθούν 3 συνολικά ώρες διδασκαλίας για τη διαίρεση από τις 120 ώρες που προβλέπονται κάθε χρόνο για τα μαθηματικά. Αντίστοιχα στο βιβλίο του δασκάλου της Ε΄ Δημοτικού προτείνεται να διατεθούν 2 ώρες από τις 120 διαθέσιμες. Στο βιβλίο δασκάλου της ΣΤ΄ Δημοτικού δεν προτείνεται συγκεκριμένος αριθμός ωρών για την τελειοποίηση των πράξεων με το τέλος του Δημοτικού.
- Πρόβλημα υπάρχει για τους φετινούς μαθητές δημοτικού και με τη διάρθρωση της ύλης. Τα νέα βιβλία δεν έλαβαν υπόψη ότι, π.χ. οι μαθητές της περυσινής Α΄ τάξης έμαθαν έως το 20. Ετσι, το φετινό βιβλίο ξεκινά από το 100. Αυτό λειτουργεί ως ντόμινο και στα βιβλία των υπόλοιπων τάξεων.
- Επίσης, τα βιβλία της αριθμητικής έχουν ασκήσεις που λύνονται με πολλούς τρόπους. Αυτό δεν ενδείκνυται για παιδιά μικρής ηλικίας, τα οποία τελικά μπλέκονται.
- Τα βιβλία της Γλώσσας έχουν ιδιαίτερα δύσκολες ασκήσεις. Για παράδειγμα, στην Ε΄ τάξη ζητείται από τα παιδιά να βάλουν κόμματα σε ένα κείμενο. «Το πιο δύσκολο πράγμα που μπορείς να ζητήσεις από ένα παιδί, είναι να βάλει κόμματα, κάτι που έχει σχέση με την κατανόηση της ανάγνωσης. Για να ανταποκριθεί στην άσκηση, έπρεπε να προηγηθεί ένας μήνας διδασκαλίας» αναφέρει δάσκαλος.
- Οι διαθεματικές εργασίες είναι αρκετά ενδιαφέρουσες αλλά συνήθως δεν υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος προκειμένου να ολοκληρωθούν.
- Στις μεγάλες τάξεις (Ε΄, ΣΤ΄) γράφουν έκθεση μόνο με ερωτήσεις. Δεν ασχολούνται ούτε με την έκθεση, ούτε με το συντακτικό.
- Το βιβλίο της Ιστορίας ΣΤ΄ Δημοτικού (για το περιεχόμενο του υπάρχουν πολλές αντιδράσσεις) θεωρείται δύσκολο, χωρίς να επιτρέπει στον μαθητή της ηλικίας αυτής να εστιάσει σε γεγονότα, τα οποία σε μεγαλύτερες τάξεις θα μπορέσει να τα αξιολογήσει. «Εκθέτει όλα τα γεγονότα χωρίς να παρουσιάζει κανένα με ιδιαίτερη σημασία. Είναι σε μία απόλυτη σύγχυση» παρατηρεί εκπαιδευτικός.
...και στο Γυμνάσιο
- Ορισμένα βιβλία, όπως για παράδειγμα της Νεοελληνικής Γλώσσας της Α΄ Γυμνασίου είναι πολύ πυκνά και κουράζουν τους μαθητές. Ετσι, ο καθηγητής ή πρέπει να επιμείνει αφιερώνοντας πολύ χρόνο ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν, ή να προχωρήσει προκειμένου να καλύψει τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος. Στο τέλος μένει η αίσθηση της «λειψής» διδασκαλίας.
- Καθηγητές διαμαρτύρονται για κακή ανθολόγηση κειμένων (Νεοελληνικά Γ΄ Γυμνασίου). Εκτιμούν μάλιστα ότι παλιό βιβλίο ήταν καλύτερο σε αυτό. Το νέο δεν περιέχει εξωκειμενικές πληροφορίες.
- Μαθητές διαμαρτύρονται για τις πολλές παραπομπές σε άλλα κείμενα, όπως π.χ. συμβαίνει στη Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου. Μπορεί η αναζήτηση πηγών να είναι μία σημαντική διαδικασία μάθησης, όμως κρίνεται ιδιαίτερα δύσκολη για παιδιά αυτής της ηλικίας.
- Σε ορισμένα βιβλία, για παράδειγμα αυτό των Αρχαίων Ελληνικών της Α΄ Γυμνασίου, υπάρχουν σημεία πολύ δύσκολα για το επίπεδο των μαθητών. Αυτό αποθαρρύνει τους μαθητές με αποτέλεσμα στο τέλος να χάνουν το ενδιαφέρον τους για το νέο βιβλίο.
9.700 ερωτηματολόγια σε εκπαιδευτικούς από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
«Εχετε συναντήσει στο νέο διδακτικό βιβλίο επιστημονικές ανακρίβειες;». «Μπορεί να ολοκληρωθεί μια διδακτική ενότητα στο διαθέσιμο χρόνο;». «Σε ποιο βαθμό οι δραστηριότητες που περιέχει το βιβλίο ανταποκρίνεται στο γνωστικό υπόβαθρο και την ηλικία των μαθητών;». Αυτές είναι ορισμένες από τις ερωτήσεις που περιλαμβάνονται στα ερωτηματολόγια, τα οποία θα σταλούν στους εκπαιδευτικούς για την αξιολόγηση των νέων βιβλίων. «Η πλειονότητα των βιβλίων νομίζω ότι χρήζει παρεμβάσεων. Μάλιστα, δεν πρέπει να αποκλεισθεί η απόσυρση βιβλίου», ανέφερε -μιλώντας στην «Κ»- ο πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου κ. Δημήτρης Βλάχος. O ίδιος εστιάζει στη σημασία της αξιολόγηση των βιβλίων από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς που τα «ζουν» μέσα στην τάξη.
Ειδικότερα, με βάση τη διαδικασία που έχει οργανώσει το αρμόδιο Τμήμα Αξιολόγησης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, η αξιολόγηση θα γίνει σε δύο φάσεις. Στην πρώτη, θα δοθούν σε 250 νηπιαγωγούς ερωτηματολόγια για την αξιολόγηση του οδηγού του νηπιαγωγού, για καθένα από τα 29 διδακτικά πακέτα του Δημοτικού θα δοθούν σε 200 εκπαιδευτικούς διαφορετικών σχολικών μονάδων 5.800 ερωτηματολόγια, ενώ για καθένα από τα 26 νέα διδακτικά πακέτα του Γυμνασίου θα δοθούν σε 150 εκπαιδευτικούς διαφορετικών σχολικών μονάδων 3.900 ερωτηματολόγια. Τα ερωτηματολόγια θα σταλούν στα σχολεία αρχές Ιουνίου και θα επιστραφούν από τους εκπαιδευτικούς με το τέλος της σχολικής χρονιάς. Θα ακολουθήσει η επεξεργασία των απαντήσεων. Η δεύτερη φάση θα περιλαμβάνει προσωπικές συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς και σχολικούς συμβούλους μόνο για όσα βιβλία διατυπώθηκαν έντονες ενστάσεις από τους εκπαιδευτικούς. Τέλος, θα αξιολογηθούν (με την ίδια διαδικασία) τα 13 βιβλία του Δημοτικού και τα 25 του Γυμνασίου, που θα εισαχθούν στα σχολεία το έτος 2007-2008.
Αριθμητική Δημοτικού
Ξεχάσαμε τη διαίρεση
Η διαίρεση, όπως όλοι θυμόμαστε από την εποχή που είμαστε μαθητές, είναι η πράξη που δυσκολεύει περισσότερο τους μαθητές. Στα καινούργια βιβλία των μαθηματικών στο Δημοτικό άλλαξε ο τρόπος διδασκαλίας, αλλά και οι προτεραιότητες. Ετσι τώρα οι μαθητές διδάσκονται πώς να λύνουν προβλήματα και ότι τα προβλήματα δεν έχουν μοναδική λύση, ξεφεύγοντας από τη λογική του άσπρου - μαύρου, διδάσκονται να μαθαίνουν από το λάθος. Το πρόβλημα όμως είναι ότι από το ένα άκρο περάσαμε στο άλλο. Ξεχάσαμε να διδάξουμε τη διαίρεση στο Δημοτικό. Αυτό το θεωρώ σφάλμα ανεπίτρεπτο που πιστεύω πως έγινε πάνω στον ενθουσιασμό όλων των καινούργιων βιβλίων.
Το πρώτο ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε είναι κατά πόσο πρέπει να διδάσκεται η διαίρεση στο Δημοτικό. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι η διαίρεση καλό είναι να διδάσκεται. Είναι μία πράξη που χρειάζεται στην καθημερινή μας ζωή και είναι πιο δύσκολο να χρησιμοποιείς το κινητό σου για μία διαίρεση. Αντίθετα η πράξη του υπολογισμού της τετραγωνικής ρίζας που ταλαιπωρούσε τους μαθητές των γυμνασίων 30 χρόνια πριν δικαίως ατόνησε και καταργήθηκε μόλις μαζικοποιήθηκαν οι υπολογιστές τσέπης. Αν λοιπόν συμφωνούμε πως πρέπει να διδάσκεται η διαίρεση, τότε διαπιστώνουμε ότι αυτό γίνεται ελλιπώς στα καινούργια βιβλία του Δημοτικού, χωρίς να γνωρίζω αν αυτό έγινε εσκεμμένα ή κατά λάθος.
Στρατος Στρατηγακης, Μαθηματικος
Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου
Ενα «πυκνό» βιβλίο
Το βιβλίο, αν και έχει μικρότερη έκταση από τα προηγούμενα σχολικά βιβλία, είναι ιδιαιτέρως «πυκνό». Το κεφάλαιο (3), για παράδειγμα, στο οποίο διδάσκονται η αφήγηση, η περιγραφή και η επιχειρηματολογία, υποχρεώνει τον διδάσκοντα να παραμείνει πολλές ώρες στα παραπάνω αντικείμενα, όσο ακροθιγώς και αν μιλήσει γι' αυτά. Να σημειώσω εδώ ότι η επιχειρηματολογία ως είδος λόγου είναι κάτι που οι μαθητές της Α΄ Γυμνασίου αντιμετωπίζουν για πρώτη φορά. Τα κεφάλαια βέβαια που ακολουθούν με τη χρήση επιθέτων, το ρήμα, το ουσιαστικό και άλλα, εν μέρει γνωστά φαινόμενα, «κυλούν» πιο εύκολα. Το βιβλίο επανέρχεται με πολλές αφορμές στα τρία βασικά είδη λόγου και προχωρά και σε μετασχηματιστικές ασκήσεις μεταξύ των ειδών, πράγμα που βοηθάει ιδιαίτερα στην εμπέδωσή τους.
Κατερινα Μαυροειδη, Φιλολογος
Νεοελληνική Γλώσσα - Γ΄ Γυμνασίου
Πολλές οι παραπομπές
Οι συγγραφείς του βιβλίου έχουν υιοθετήσει την κειμενοκεντρική και επικοινωνιακή προσέγγιση στη συγγραφή του βιβλίου. Το γεγονός αυτό το αποτιμώ ως πολύ θετικό, αν λάβει κανείς υπ' όψιν του τις σχετικές τάσεις για τη διδακτική της γλώσσας. Σε ό,τι αφορά τη διδακτική πράξη, το βιβλίο κρίνεται αρκετά ικανοποιητικό. Οι μαθητές δείχνουν αρκετά ικανοποιημένοι από τους θεματικούς άξονες του βιβλίου (γλώσσα, Ενωμένη Ευρώπη, Πόλεμος - Ειρήνη κ.λπ.). Οι ίδιοι οι μαθητές, δηλαδή, δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για τα θέματα του βιβλίου και αυτό φαίνεται κυρίως στις δραστηριότητες παραγωγής προφορικού λόγου. Επίσης, φαίνονται αρκετά ικανοποιημένοι από τα επιλεγμένα κείμενα, ενώ δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα πολυτροπικά κείμενα που έχουν επιλέξει οι συγγραφείς, καθώς τέτοιου είδους κείμενα τους εντυπωσιάζουν ιδιαίτερα. Παραπονούνται, όμως, για το γεγονός της συνεχούς παραπομπής στα κείμενα. Σε πολλές δραστηριότητες, δηλαδή, απαιτείται η αναδρομή σε κείμενα της ενότητας, τα οποία μάλιστα έχουν διδαχθεί και σε προηγούμενη διδακτική ώρα. Οι μαθητές θεωρούν ότι θα ήταν αρκετά βοηθητικό να υπάρχουν και πίνακες λεξιλογίου, με λέξεις σχετικές με την ενότητα. Τέλος, οι διαθεματικές εργασίες του βιβλίου είναι αρκετά ενδιαφέρουσες, αλλά δεν υπάρχει συνήθως ο απαιτούμενος χρόνος προκειμένου να ολοκληρωθούν.
Γεωργιος Τσερπες, Φιλολογος