Κουπόνια κατάρτισης αλά ελληνικά
του Στράτου Στρατηγάκη
Δημοσιεύτηκε 13/11/2011
Η ιδέα είναι απλή: Αντί να πληρώνει το κράτος για την κατασκευή και τη συντήρηση των κτιρίων, αντί να πληρώνει τους μισθούς των εκπαιδευτικών, συγκεντρώνει όλο αυτό το ποσό που ξοδεύει για την εκπαίδευση το διαιρεί με τον αριθμό των μαθητών και ο αριθμός που προκύπτει αποτελεί το κόστος κάθε μαθητή. Δίνει λοιπόν το κράτος σε κάθε μαθητή ένα κουπόνι (voucher), που έχει αξία ίση με το κόστος της εκπαίδευσής του, και αυτός επιλέγει το εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο θα το δώσει για να πληρώσει με αυτό τα δίδακτρά του. Έτσι ο μαθητής έχει την ελευθερία της επιλογής. Η ιδέα ανήκει στον Μίλτον Φρίντμαν τον πατριάρχη της οικονομικής σχολής του Σικάγο, εμπνευστή του νεοφιλελευθερισμού στη διαχείριση της οικονομίας.
Η εφαρμογή αυτής της ιδέας είναι δύσκολη, γιατί θα πρέπει να σταματήσει εντελώς η χρηματοδότηση της δημόσιας εκπαίδευσης και να δίνονται τα χρήματα στους μαθητές υπό τη μορφή του κουπονιού. Εφαρμόστηκε στη Νέα Ορλεάνη μετά την καταστροφή της από τον τυφώνα «Κατρίνα», όπου αντί να οικοδομήσουν ξανά τα σχολεία έδωσαν το κουπόνι στους μαθητές και η εκπαίδευση έγινε σχεδόν κατά 100% ιδιωτική.
Το πρόβλημα δεν είναι αν η εκπαίδευση είναι δημόσια ή ιδιωτική. Η κάθε μορφή έχει τα θετικά και τα αρνητικά της. Το θέμα είναι ότι η εκπαίδευση από υποχρέωση του κράτους μετατρέπεται σε παροχή προς τους πολίτες. Η παροχή αυτή σε δεύτερο χρόνο μπορεί να μειωθεί και σε τρίτο χρόνο μπορεί να καταργηθεί εντελώς, γιατί άλλο πράγμα η υποχρέωση και άλλο η παροχή.
Ο Ελληνικός τρόπος
Η έναρξη εφαρμογής του μέτρου στην Ελλάδα ξεκίνησε από τα ΙΕΚ, την κατάρτιση δηλαδή, και έχει τη μορφή κουπονιού όντας στην πραγματικότητα κουπόνι. Όντως ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να προσφέρει σημαντικό έργο στην κατάρτιση. Θα πρέπει βέβαια να υπάρχει έλεγχος της αποτελεσματικότητάς του γιατί δεν πέρασαν πολλά χρόνια από την αποκάλυψη του σκανδάλου με την πώληση πτυχίων ΤΕΕ από κάποιους «έξυπνους» επιχειρηματίες, γιατί μαζί με τους σοβαρούς ξεφυτρώνουν και οι απατεώνες.
Το Υπουργείο Παιδείας αποφάσισε να μην δίνει το κόστος της κατάρτισης στον καταρτιζόμενο, αλλά να δίνει με το κουπόνι το ισόποσο των διδάκτρων σε δημόσιο ΙΕΚ. Ο εκπαιδευόμενος αν εγγράφεται σε δημόσιο ΙΕΚ δεν θα πληρώνει καθόλου δίδακτρα, αν εγγράφεται σε ιδιωτικό ΙΕΚ θα χρησιμοποιεί το κουπόνι για να πληρώσει ένα πολύ μικρό μέρος των διδάκτρων του. Αυτή είναι η πρώτη καταστρατήγηση της ιδέας του κουπονιού. Η δεύτερη καταστρατήγηση έρχεται με την επιλεκτική του εφαρμογή. Δεν ισχύει για όλους αλλά για τους ασθενέστερους οικονομικά και μάλιστα έχει προσδιοριστεί ο αριθμός των 14.000 καταρτιζομένων κατά έτος μέχρι το 2015. Ακριβώς αυτό (ο περιορισμένος αριθμός των δικαιούχων) μετατρέπει το κουπόνι σε υποτροφία. Έτσι το κράτος δεν εισπράττει δίδακτρα στα δημόσια ΙΕΚ και επιδοτεί τα ιδιωτικά. Θα μπορούσε απλά να καταργήσει τα δίδακτρα στα δημόσια ΙΕΚ, να ωφεληθούν περισσότερες οικογένειες με οικονομικά προβλήματα και να κάνει οικονομία χρημάτων αντί να ξοδεύει χρήματα του ΕΣΠΑ για να επιδοτεί τα ιδιωτικά ΙΕΚ.
Τα δημόσια ΙΕΚ έχουν έτσι κι αλλιώς πολλά προβλήματα λειτουργίας. Χρησιμοποιούν κτίρια σχολείων τα απογεύματα, αποσπασμένους καθηγητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τη διοικητική εργασία και δεν πληρώνουν τους διδάσκοντες, εδώ και χρόνια. Πέρασαν μάλιστα στην αρμοδιότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης, που βρίσκεται σε δεινή οικονομική κατάσταση, άρα δεν υπάρχουν ελπίδες καλής λειτουργίας τους ούτε στο μέλλον. Γι’ αυτό αποτελούν την επιλογή όσων δεν μπορούν να πληρώσουν τα δίδακτρα στα ιδιωτικά ΙΕΚ. Δεν αποτελούν λοιπόν πραγματικό ανταγωνιστή των ιδιωτικών ΙΕΚ για να υπάρχει ο φόβος της διαμαρτυρίας των ιδιοκτητών τους από την κατάργηση των διδάκτρων, αντί της υποτροφίας που ονομάζεται κουπόνι. Απλά αυτή η ελληνική εκδοχή του κουπονιού θα βοηθήσει μερικούς σπουδαστές να μετακινηθούν από τα, ήδη απαξιωμένα, δημόσια ΙΕΚ στα ιδιωτικά, με αποτέλεσμα να επιταχυνθεί το κλείσιμό των δημόσιων ΙΕΚ και να ξεμπερδεύουμε με ακόμη ένα τομέα που ζητά χρήματα.