Γιατί έγινα δάσκαλος

του Στράτου Στρατηγάκη

Δημοσιεύτηκε 28/2/2010

Το επάγγελμα του δασκάλου είναι από τα πλέον περιζήτητα στην Ελλάδα την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Ο πρώην «δασκαλάκος», που είχε χάσει την αίγλη της δεκαετίας του 50 και του 60 όταν ήταν ο δάσκαλος του χωριού, αξιοσέβαστο πρόσωπο, έρχεται ξανά στο προσκήνιο και γίνεται πάλι περιζήτητος. Αιτία ο λάθος προγραμματισμός του Υπουργείου Παιδείας, όπως θα δούμε.
Το 1996 οι δάσκαλοι διορίζονταν μετά τα 40 τους χρόνια, καθώς η επετηρίδα που ίσχυε τότε κόντευε να «φρακάρει». Ήταν όμως σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τους νηπιαγωγούς, που διορίζονταν μετά τα… 65 τους έτη. Τέτοια φαινόμενα έφεραν την κατάργηση της επετηρίδας. Με τη δημιουργία των ολοήμερων σχολείων όλοι οι δάσκαλοι απορροφήθηκαν και σημειώθηκαν μεγάλες ελλείψεις.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι το Υπουργείο Παιδείας δεν μπορεί να συνεννοηθεί με τον… εαυτό του. Οι νηπιαγωγοί διδάσκουν τα παιδιά για δύο το πολύ χρόνια και οι δάσκαλοι για έξι. Θα ήταν λογικό λοιπόν οι εισαγόμενοι στις σχολές δασκάλων να είναι τριπλάσιοι από τους εισαγόμενους στις σχολές νηπιαγωγών. Το λογικό δεν ισχύει στην Ελλάδα και οι εισαγόμενοι στις σχολές νηπιαγωγών είναι περίπου 1.500 και στις σχολές των δασκάλων είναι περίπου 2.100. Αποτέλεσμα λείπουν δάσκαλοι και περισσεύουν νηπιαγωγοί.

Γιατί επιλέγουν να γίνουν δάσκαλοι

Αποφασιστικό λόγο στην επιλογή του διδασκαλικού επαγγέλματος παίζουν, όπως μπορείτε να δείτε στον πίνακα 1, η αγάπη για τα παιδιά και η επαγγελματική σιγουριά. Επειδή στο επάγγελμα οι γυναίκες είναι η πλειοψηφία ένας άλλος παράγοντας είναι και ότι δίνει χρόνο για να ασχοληθείς με την οικογένειά σου. Αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο για τη σύγχρονη εργαζόμένη γυναίκα που εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα πάνω από το συνηθισμένο οκτάωρο.

Καθοριστική εμπειρία

Με την αλματώδη αύξηση που σημείωσε η βάση στα τμήματα των δασκάλων εισάγονται πια αριστούχοι δάσκαλοι, γεγονός που δημιουργεί ελπίδες για βελτίωση του επιπέδου της εκπαίδευσης. Το πόσο απαραίτητο είναι να ανέβει το επίπεδο της εκπαίδευσης φαίνεται από την επίδραση που είχαν οι δάσκαλοι των τωρινών δασκάλων. 28% των φοιτητών δηλώνουν ότι έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή του επαγγέλματος η ανάγκη διαφοροποίησης από τους δασκάλους που γνώρισαν στην σχολική τους ζωή. Ένα 5% δηλώνει ως αποφασιστικό λόγο επιλογής του επαγγέλματος την ανάγκη απόδειξη της αξίας τους σε προηγούμενους εκπαιδευτικούς. Δηλαδή ένας στους τρεις φοιτητές δηλώνει δυσαρεστημένος από τη σχολική του εμπειρία και πρόθυμος να συμβάλει στη βελτίωση της κατάστασης.
Ένα ποσοστό 28% δηλώνει ότι αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή του επαγγέλματος έπαιξαν κάποιοι πολύ καλοί δάσκαλοι που λειτούργησαν ως πρότυπο για την επιλογή του επαγγέλματος. Περίπου ένας στους τρεις δηλώνει πολύ ευχαριστημένος από την εμπειρία του από τους δασκάλους και θέλει να τους μιμηθεί. Είναι καθοριστικής σημασίας για την υπόλοιπη ζωή του ανθρώπου η σχολική του εμπειρία, όπως διαπιστώνουμε και από την έρευνα και όπως θυμόμαστε όλοι, αφού τους καλούς, αλλά και τους κακούς, δασκάλους τους θυμόμαστε σε όλη μας τη ζωή.

Μόδα είναι θα περάσει;

Η μεγάλη έλλειψη δασκάλων έχει εκτοξεύσει τη ζήτηση σε υψηλά επίπεδα. Δεν θα κρατήσει για πολύ ακόμη αυτό, αφού τα περισσότερα σχολεία έχουν πια ολοήμερα τμήματα. Βέβαια απέχουν ακόμη πολύ από τη λειτουργία ολόκληρου του σχολείου ως ολοήμερου. Προς το παρόν είναι πάρκινγκ παιδιών. Είναι θέμα πολιτικής απόφασης αν θα γενικευτεί το ολοήμερο σχολείο ή όχι, άρα δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με ασφάλεια τι θα γίνει.
Ένας άλλος παράγοντας που δημιουργεί ανάγκη για δασκάλους είναι η αλλαγή του ασφαλιστικού, που έχει σπείρει τον πανικό στους δασκάλους, με αποτέλεσμα τις μαζικές συνταξιοδοτήσεις. Ακόμη κι όταν θα εμφανιστεί ο κορεσμός στο επάγγελμα δεν θα γίνει αυτό απότομα. Θα αυξηθεί η αναλογία στον ΑΣΕΠ από 1:1, που είναι τώρα, θα γίνει σταδιακά 1:3, 1:5 και θα τραβήξει την ανηφόρα.

Δεν το έχουν μετανιώσει

Ένας στους πέντε από τους φοιτητές θα επέλεγε άλλο επάγγελμα. Το ποσοστό δεν είναι μεγάλο, δείχνει ότι σε γενικές γραμμές είναι ευχαριστημένοι οι δάσκαλοι, αλλά αυτοί οι 133 φοιτητές που έχουν μετανιώσει για την επιλογή τους, όπως φαίνεται στον πίνακα 2, θα έπρεπε να μπορούν να αλλάξουν αντικείμένο σπουδών. Αυτή η οριζόντια κινητικότητα είναι απαγορευμένη στην Ελλάδα, αλλά αυτοί οι 133 φοιτητές της έρευνας είναι οι πιθανοί μελλοντικοί κακοί δάσκαλοι, που θα δυστυχήσουν στη ζωή τους, εξασκώντας ένα επάγγελμα που δεν τους αρέσει, και πιθανόν να πληγώσουν κάποιες παιδικές καρδούλες. Δεν θα έπρεπε λοιπόν να τους δίνουμε τη δυνατότητα να αλλάξουν τις σπουδές τους, αφού είδαν ότι δεν είναι αυτό που τους ταιριάζει; Ολόκληρη η κοινωνία θα ωφεληθεί αν επιτρέψουμε σε όσους κρίνουν ότι δεν τους ικανοποιεί το επάγγελμα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν κάτι άλλο. Φανταστείτε πόσα παιδιά θα έχουν καλύτερους δασκάλους, που θα αγαπούν αυτό που κάνουν…
Είναι σημαντικό να καταλάβουν όλοι οι μελλοντικοί δάσκαλοι ότι είναι παράλογο να επιλέγουν να γίνουν δάσκαλοι μόνο και μόνο γιατί είναι μόδα ή γιατί έχει σίγουρο μισθό. Πρέπει να πούμε στα παιδιά, αλλά και στους γονείς τους, ότι θα δυστυχήσουν αν επιλέξουν το «δασκαλίκι» χωρίς να τους αρέσει.

Πίνακας 1: Λόγοι επιλογής διδασκαλικού επαγγέλματος
	Κανένα ρόλο %	Λιγότερο ρόλο %	Πολύ μεγάλο ρόλο %	Αποφασιστικό ρόλο %
Αγάπη για τα μικρά παιδιά	1,6	2,6	22	73,6
Σίγουρη και σταθερή δουλειά	3,7	5,7	25,6	65
Εύκολη επαγγελματική αποκατάσταση	14,8	9,1	25,4	50,6
Ενδιαφέροντα μαθήματα	10,9	7,5	32,9	48,7
Επιτρέπει την ασχολία με την οικογένεια	8,5	5,5	37,9	48,1
Υπάρχει αρκετός ελεύθερος χρόνος για διακοπές	6,2	9,4	39,2	45,1
Βοήθεια χαμηλότερων κοινωνικών ομάδων	5,7	7,2	42,8	44,3
Ασχολείσαι με αγνά και άκακα παιδιά	13,2	10,3	39,1	37,5
Ικανοποιητικές οικονομικές απολαβές	8,3	11,1	46,1	34,6
Πρότυπο εκπαιδευτικό	2,4	15,6	31,8	28,2
Διαφοροποίηση από τους δασκάλους που γνώρισαν κατά την σχολική ζωή	25,6	12,1	24,3	28
Ξεκούραστο επάγγελμα	16,5	13,6	42	27,9
Εξασφάλιση του σίγουρου και αναζήτηση αργότερα κάτι καλύτερου	37,2	12,2	24,8	25,8
Υπηρετείς στην ύπαιθρο	38,6	18,2	26,6	16,7
Εργάζεσαι κοντά στους δικούς σου, στο χωριό σου	37,7	19,6	16,1	16,6
Δεν χρειάζεται να απομακρυνθείς από το πατρικό σου σπίτι	49,6	16,7	21,2	12,5
Χαίρει εκτίμησης στην κοινωνία	31,3	22,3	34,1	12,4
Κοινωνικό γόητρο	41,6	19,5	27,3	11,6
Αποτυχία εισαγωγής σε άλλη σχολή	79,3	6,4	8,2	6,2
Παρότρυνση από τους συγγενείς	58	19,7	16,8	5,5
Απόδειξη αξίας σε προηγούμενους εκπαιδευτικούς	67,7	16,2	11	5
Λύση ανάγκης	86,5	5,9	5,1	2,5

Πίνακας 2: Αν τίποτα δεν σας απέκλειε από τους επαγγελματικούς οραματισμούς σας ποιο επάγγελμα θα ακολουθούσατε;
	Συχνότητα	Ποσοστό
Επάγγελμα δασκάλου	402	65,4
Εκπαιδευτικού άλλης βαθμίδας	71	11,5
Άλλο επάγγελμα	133	21,6
Σύνολο	606	98,5

Η ταυτότητα της έρευνας

Την έρευνα υπογράφει ο Ευστράτιος Παπάνης Επίκουρος Καθηγητής του τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Το δείγμα της έρευνας απαρτίστηκε από 615 φοιτητές παιδαγωγικού τμήματος της Ρόδου. Από αυτούς οι 139 (22,7%) είναι άνδρες και οι 473 (77,3%) είναι γυναίκες.