Πανεπιστήμια: πολλοί εισάγονται, λίγοι αποφοιτούν.

του Στράτου Στρατηγάκη

Δημοσιεύτηκε 21/2/2010

Πενιχρά αποδεικνύονται τα αποτελέσματα του διπλασιασμού του αριθμού των εισαγομένων στις ανώτατες σχολές. Ο εισαγόμενοι τη δεκαετία του 90 ήταν περίπου 40-45.000 φοιτητές το χρόνο σε ΑΕΙ και ΤΕΙ. Το 2000 έφτασαν τους 82.000 και σταθεροποιήθηκαν περίπου σ’ αυτό τον αριθμό μέχρι το 2006, χρονιά που εφαρμόστηκε η βάση του 10, με αποτέλεσμα τη δραστική μείωση των εισαγομένων στους, περίπου, 55.000. Η αύξηση των θέσεων προέκυψε με την ίδρυση περισσοτέρων από 100 νέα τμήματα στα ΑΕΙ και ΤΕΙ και την ταυτόχρονη αύξηση του αριθμού των εισακτέων στα υπάρχοντα τμήματα.
Το εντυπωσιακό είναι ότι το διάστημα 2000-2006 δεν είχαμε διπλάσιο αριθμό πτυχιούχων, αλλά αύξηση περίπου 30%, κατά μέσο όρο, των φοιτητών που έπαιρναν το πτυχίο τους. Δημιουργήθηκε δηλαδή το φαινόμενο των λεγόμενων «αιώνιων» φοιτητών. Πάντα υπήρχαν φοιτητές που δεν ολοκλήρωναν τις σπουδές τους, για διάφορους λόγους, σε όλες τις χώρες του κόσμου. Το ποσοστό αυτών αυξήθηκε ιδιαίτερα στην Ελλάδα μετά την αύξηση του αριθμού των εισαγομένων, πράγμα που δείχνει ότι δεν είχαμε τόσους πολλούς φοιτητές κατάλληλους για ανώτατες σπουδές. Το επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι χαμηλό, έτσι που οι μαθητές μετά και την προετοιμασία τους στο φροντιστήριο και πάλι δεν τα καταφέρνουν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Φυσικά η βάση του 10 δεν έλυσε κανένα πρόβλημα, απλά δημιούργησε αποκλεισμούς.
Σε διεθνές επίπεδο η ποιότητα των προπτυχιακών σπουδών πέφτει με την καθιέρωση του τριετούς κύκλου, που γίνεται συζήτηση στην Αγγλία για να γίνει διετής, στην Ελλάδα όμως μας οδήγησε σε μη ολοκλήρωση των σπουδών.
Η ίδρυση των νέων τμημάτων έγινε με κοινοτικά κονδύλια, που, ευτυχώς, απορροφήθηκαν, δεν έπιασαν όμως τόπο, όπως δυστυχώς ένα πολύ μεγάλο μέρος των κοινοτικών κονδυλίων, που δόθηκαν για να μας βοηθήσουν να καλύψουμε το χάσμα με την Ευρώπη, ενώ εμείς καταλάβαμε ότι μας δόθηκαν απλά για να κυκλοφορήσει χρήμα στην αγορά. Τώρα, με τα χρήματα της ΕΕ να τελειώνουν, ήδη αναγγέλθηκε η μη ίδρυση των τμημάτων που είχαν προγραμματιστεί για φέτος και ταυτόχρονα θα οδηγηθούμε στο κλείσιμο πολλών τμημάτων που απαξιώθηκαν από τους φοιτητές.

Οι αριθμοί μας δείχνουν

Αναφερόμαστε στον αριθμό των πτυχιούχων του 2006-2007 γιατί τη χρονιά αυτή πήραν το πτυχίο τους νέοι που, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, γεννήθηκαν από το 1982 μέχρι το 1985, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Νέοι δηλαδή που μπήκαν στο πανεπιστήμιο από το 2000 μέχρι το 2003, χρονιές με το μέγιστο αριθμό εισακτέων. Η σύγκριση γίνεται με το ακαδημαϊκό έτος 1996-997, δέκα χρόνια πριν δηλαδή, με τα παιδιά που μπήκαν στο πανεπιστήμιο το 1990 μέχρι το 1993. Παρατηρούμε ότι στις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες οι πτυχιούχοι είναι πολύ λιγότεροι των φοιτητών που ενεγράφησαν στο Α Εξάμηνο το 2001. Πολλές φορές οι πτυχιούχοι αποτελούν μόλις το 30% των εγγραφόμενων. Στις σχολές των ανθρωπιστικών σπουδών η κατάσταση είναι πολύ καλύτερη, χωρίς να είναι πάντα καλή. Πολύ συχνά βλέπουμε μικρότερη παραγωγή πτυχιούχων το 2007 από το 1997, παρά το διπλασιασμό του αριθμού των εισαγομένων. Βέβαια ο διπλασιασμός δεν έγινε σε κάθε τμήμα, αφού ιδρύθηκαν περισσότερα από 100 νέα τμήματα στη δεκαετία που μεσολάβησε. Στο σύνολο των πανεπιστημίων το 1993 ενεγράφησαν 24.905 φοιτητές, όπως φαίνεται στον πίνακα 2 και πήραν το πτυχίο τους το έτος 1997 23.145 φοιτητές. Το 2001 ενεγράφησαν 42.929 φοιτητές και πήραν το πτυχίο τους 29.483 φοιτητές, δηλαδή 13.446 φοιτητές λιγότεροι.
Όλα αυτά είναι ποσοτικά στοιχεία γιατί η ποιότητα των γνώσεων των πτυχιούχων δεν μπορεί να μετρηθεί, βλέπουμε όμως ήδη τους πρώτους… ανορθόγραφους φιλολόγους να έχουν εμφανιστεί. Πρόκειται για μαθητές που μπήκαν με 14 στη φιλολογία, με γνωστικό πρόβλημα δηλαδή, που μεταφέρουν και μετά το πτυχίο.

Οι φοιτητές φταίνε;

Οι φοιτητές προσπάθησαν σκληρά για να πετύχουν, οι οικογένειές τους ξοδεύτηκαν για να τους σπουδάσουν, όμως δεν έφτασαν στο τέλος, στο πολυπόθητο πτυχίο. Θεωρώντας δεδομένο ότι ήθελαν να πάρουν το πτυχίο τους, τουλάχιστον η πλειοψηφία, καταλαβαίνουμε ότι η μαζική αποτυχία θα έχει τις αιτίες της. Μία αιτία είναι η απελπισία που νιώθουν οι φοιτητές γι’ αυτό που τους περιμένει μετά την αποφοίτηση, οι δυσκολίες εύρεσης σταθερής εργασίας, χωρίς μπλοκάκι, πλήρους απασχόλησης. Δεν είναι αυτός όμως ο κύριος λόγος, γιατί τότε θα βλέπαμε χαμηλά ποσοστά αποφοίτησης στους φοιτητές των θεωρητικών σχολών που πλήττονται περισσότερο από την ανεργία. Αντίθετα η μη ολοκλήρωση των σπουδών εμφανίζεται κυρίως στις σχολές θετικής κατεύθυνσης, που έχουν καλύτερες προοπτικές στην αγορά εργασίας. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι υπάρχει γνωστικό πρόβλημα, χάσμα δηλαδή, ανάμεσα στο Λύκειο και το Πανεπιστήμιο. Το πρόβλημα αυτό δημιουργείται από τον περιορισμό της ύλης στα Μαθηματικά και τη Φυσική, σε σχέση με την εποχή των δεσμών, με αποτέλεσμα οι εισαγόμενοι να μην έχουν την αναγκαία υποδομή για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των σπουδών τους. Μερικές φορές το πρόβλημα το δημιουργεί και το ίδιο το εξεταστικό σύστημα με τους παραλογισμούς του. Πολλοί εισαγόμενοι στο τμήμα τεχνολογίας τροφίμων δεν διδάσκονται και δεν εξετάζονται φυσικά στη χημεία, μάθημα βασικό στις σπουδές τους. Η αλήθεια είναι βέβαια, ότι και τα πανεπιστήμια δεν κάνουν κάτι για να γεφυρώσουν το χάσμα γνώσεων. Αν έκαναν κάτι θα είχαμε μεγαλύτερα ποσοστά αποφοίτησης.

Έχει σημασία πόσοι αποφοιτούν;

Ο μικρός αριθμός των πτυχιούχων μας δείχνει ότι υπάρχει ένα πρόβλημα. Και όταν όλοι παίρνουν το πτυχίο τους πάλι μπορεί να υπάρχει πρόβλημα, όσο κι αν σας φαίνεται απίστευτο. Όταν καθιερωθούν πελατειακές σχέσεις και ο δάσκαλος γίνει πωλητής υπηρεσιών εκπαίδευσης ενώ ο φοιτητής γίνει αγοραστής υπηρεσιών εκπαίδευσης, όταν δηλαδή επικρατήσει ο νόμος της αγοράς, τότε το ζητούμενο θα είναι η… αύξηση των πωλήσεων. Ο αριθμός των πτυχιούχων θα αυξηθεί κατακόρυφα, χωρίς κατ’ ανάγκη να ανέβει το επίπεδο σπουδών και των φοιτητών, απλά και μόνο γιατί ο πελάτης έχει πληρώσει. Αυτό ήδη συμβαίνει, όχι φυσικά σε όλα, στα πανεπιστήμια με δίδακτρα (δεν μιλάμε για δημόσια ή ιδιωτικά, γιατί δεν έχει σημασία ποιος είναι ο ιδιοκτήτης, αλλά το πλαίσιο λειτουργίας) αλλά πάντως σε αρκετά πανεπιστήμια του εξωτερικού. Έλεγε ένας καθηγητής, παλιά, για ένα πρώην μαθητή του: «Δεν ήξερε να λύνει εξίσωση πρώτου βαθμού, πήγε στο εξωτερικό για σπουδές, γύρισε με πτυχίο μηχανικού και εξακολουθούσε να μη γνωρίζει να λύνει εξίσωση πρώτου βαθμού». Φυσικά δεν εξισώνουμε ούτε ισοπεδώνουμε, απλά εντοπίζουμε τους κινδύνους που ελλοχεύουν, πριν εμφανιστούν και αρχίσουν διάφοροι να… πέφτουν από τα σύννεφα…

Πίνακας 1: Πτυχιούχοι ανά Τμήμα
Τμήμα	Α Εξάμηνο 1993-1994	Πτυχιούχοι 1996-1997	Α Εξάμηνο 2001-2002	Πτυχιούχοι 2006-2007
Τμήμα Θεολογίας Αθήνας	307	193	348	251
Τμήμα Νομικής Αθήνας	627	905	729	677
Φιλολογίας Θεσσαλονίκης	222	213	370	326
Τμήμα Θεολογίας Θεσσαλονίκης		166	277	199
Τμήμα Νομικής Θεσσαλονίκης		514	672	573
Μαθηματικών Θεσσαλονίκης	205	157	205	123
Τμήμα Βιολογίας Θεσσαλονίκης	126	63	159	97
Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Θεσσαλονίκης	142	105	140	72
Τμήμα Θεάτρου Θεσσαλονίκης	31	-	59	24
Τμήμα Οικονμικών Παν. Μακεδονίας	186	240	301	189
Τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής Παν. Μακεδονίας	100	65	139	130
Τμήμα Βαλκ. Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών Παν. Μακεδονίας	-	-	67	42
Μηχανολόγων Μηχανικών Πάτρας	156	123	177	60
Φυσικής Πάτρας	152	141	180	76
Χημείας Ιωαννίνων	104	54	142	39
Μαθηματικών Ιωαννίνων	169	103	225	66
Ψυχολογίας Κρήτης	56	56	126	62
Ιατρικής Κρήτης	79	72	109	79
Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Θράκης	137	66	224	74
Μηχ Η/Υ Τηλεπικ. Και Δικτύων Παν. Θεσσαλίας	-	-	81	30
Τμήμα Αρχαιολογίας Παν Θεσσαλίας	-	-	88	36
Αρχιτεκτονικής Παν. Θεσσαλίας	-	-	99	39
Κοινωνιολογίας Παντείου	220	272	317	274
Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθήνας	268	306	409	314
Πηγή: Γ.Γ. ΕΣΥΕ Επεξεργασία Στράτος Στρατηγάκης

Πίνακας 2: Πτυχιούχοι ανά Πανεπιστήμιο
Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα	Α Εξάμηνο 1993-1994	Πτυχιούχοι 1996-1997	Α Εξάμηνο 2001-2002	Πτυχιούχοι 2006-2007
Πανεπιστήμιο Αθηνών	6.719	7.297	8.722	7.095
Πανεπιστήμιο Αιγαίου	403	236	1.949	828
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας	240	146	1.211	904
Αριστοτέλειο Παν. Θεσσαλονίκης	6.641	6.131	8.915	6.598
Πανεπιστήμιο Θράκης	1.120	840	3.545	1.703
Ιόνιο Πανεπιστήμιο	189	119	314	290
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων	1.370	1.100	2.797	1.447
Πανεπιστήμιο Κρήτης	1.094	765	2.188	1.272
Πανεπιστήμιο Πατρών	1.898	1.406	3.363	1.594
Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών	825	753	1.747	1.189
Πάντειο Πανεπιστήμιο	1.185	1.185	1.985	1.364
Πανεπιστήμιο Πειραιώς	1.071	844	2.012	1.755
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας	700	760	1.256	1.037
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών	333	285	468	296
Ανωτάτη Σχολή των Καλών Τεχνών	84	78	121	126
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο	30	2	169	164
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου	-	-	-	12
Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας	-	-	-	276*
Πολυτεχνείο Κρήτης	138	97	375	158
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο	1.054	1.101	1.792	1.375
Γενικό Σύνολο Ελλάδας	24.905	23.145	42.929	29.483
*Μεταφορά τμημάτων από το ΑΠΘ
Πηγή: ΕΣΥΕ Επεξεργασία: Στράτος Στρατηγάκης