Ο καλός μαθητής και ο αποτελεσματικός δάσκαλος. Έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου
του Στράτου Στρατηγάκη
Δημοσιεύτηκε 14/9/2008
Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς όλοι οι εμπλεκόμενοι στην εκπαίδευση αναρωτιούνται πως μπορούν να γίνουν καλύτεροι. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές προσπαθούν να γίνουν αποτελεσματικότεροι και οι μαθητές καλύτεροι. Η προσπάθεια βελτίωσης – γιατί κανείς δεν είναι τέλειος - πρέπει να έχει συγκεκριμένους στόχους. Απαραίτητο είναι λοιπόν να αναλύσουμε τα χαρακτηριστικά του αποτελεσματικού δασκάλου και καθηγητή καθώς και του καλού, αλλά και του κακού μαθητή. Βοηθός μας σ’ αυτή την προσπάθεια θα είναι η έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Η ταυτότητα της έρευνας
Την έρευνα διεξήγαγαν οι Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος καθηγητής τμήματος Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίο, Παναγιώτης Γιαβρίμης, Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. και Αγνή Βίκη, από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Η έρευνα είχε πανελλήνιο δείγμα 1500 μαθητών και 1000 εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων και διενεργήθηκε κατά το χρονικό διάστημα 2004-2007.
Οι εκπαιδευτικοί
Τι ζητούν οι μαθητές από τους δασκάλους τους; Ποιος είναι ο καλός δάσκαλος; Το ερώτημα αυτό, που κατά καιρούς απασχολεί όλους τους δασκάλους, απαντούν οι μαθητές, στην έρευνα.
Ο καλός δάσκαλος λοιπόν έχει τα εξής χαρακτηριστικά, όπως βλέπετε στον πίνακα 1: οργανώνει το μάθημα με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε όλοι να καταλαβαίνουν στο τέλος της ενότητας αυτά που διδάχθηκαν (77,4% το μεγαλύτερο ποσοστό), είναι φιλικός (71,3%), δείχνει ενθουσιασμό και ενδιαφέρον για τη δουλειά του, είναι υπομονετικός, αλλά ελέγχει τις εργασίες που αναθέτει για τις οποίες έχει δώσει οδηγίες, που βοηθούν στην πραγματοποίησή τους.
Ένα βασικό προσόν του καλού δασκάλου θεωρούν οι μαθητές είναι να είναι πρόθυμος να τους ακούει. Κάποιος να με ακούσει είναι αίτημα ολόκληρης της κοινωνίας μας, πόσο μάλλον των μαθητών. Ένα άλλο είναι να έχει τη διάθεση να εξηγήσει ξανά και ξανά ένα δύσκολο σημείο του μαθήματος.
Απαιτούν οι μαθητές από τους δασκάλους τους να μπορούν να χειριστούν σωστά τους φασαριόζους συμμαθητές τους, αλλά και αυτούς που δεν προσέχουν στο μάθημα. Αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα που προκύπτει, καθώς, όσο η κοινωνία μας “εκτροχιάζεται”, τόσο οι μαθητές γίνονται πιο δύσκολοι στη συμπεριφορά τους και οι δάσκαλοι πιο αδύναμοι στην αντιμετώπισή τους. Να σημειώσουμε εδώ και την ανυπαρξία βοήθειας και καθοδήγησης για την αντιμετώπιση των «δύσκολων» παιδιών. Έτσι κάθε χρονιά γίνεται και πιο δύσκολη για τους εκπαιδευτικούς, καθώς τα προβλήματα μεγαλώνουν.
Η επιβράβευση πρέπει να είναι στην προσπάθεια και όχι στο αποτέλεσμα, λένε οι μαθητές, που είναι αντίθετοι στην μέθοδο των αμοιβών και των ποινών, όπως είναι αναμενόμενο άλλωστε.
|
Πίνακας 1: Ο καλός δάσκαλος σύμφωνα με τους μαθητές |
||||
|
Καθόλου % |
Λίγο % |
Αρκετά % |
Πολύ % |
Να αναπληρώνει τις ελλείψεις των μαθητών |
7,1 |
8,7 |
29 |
55,2 |
Να γνωρίζει ακριβώς τι πρέπει να κάνει όταν οι μαθητές δεν προσέχουν στο μάθημα |
3,5 |
10,1 |
28,2 |
58,2 |
Να γνωρίζει πολλές τεχνικές για την παρουσίαση του νέου μαθήματος |
3,2 |
6,8 |
27,1 |
62,9 |
Να γνωρίζει τι ξέρουν και τι δεν ξέρουν οι μαθητές |
5 |
12,6 |
31,4 |
51 |
Να δείχνει ενθουσιασμό και ενδιαφέρον για τη δουλειά του |
4,9 |
6,2 |
21,6 |
67,3 |
Να δημιουργεί δημοκρατικό κλίμα |
5,5 |
7,6 |
21,9 |
65 |
Να είναι ένα άτομο στο οποίο να μπορούν οι μαθητές να στηριχτούν |
7 |
9,3 |
31,3 |
52,4 |
Να είναι δύσπιστος/η |
60 |
25,5 |
8,4 |
6,1 |
Να είναι πολύ αυστηρός/ή όταν διορθώνει εργασίες |
27,8 |
42,7 |
20,9 |
8,6 |
Να είναι πρόθυμος/η να ακούσει κάτι που απασχολεί τους μαθητές |
4,6 |
4,7 |
25,2 |
65,5 |
Να είναι πρόθυμος/η να εξηγήσει πολλές φορές ένα δυσνόητο κομμάτι του μαθήματος |
4,4 |
5,5 |
25 |
65,1 |
Να είναι υπομονετικός/ή |
4,2 |
4,1 |
26,6 |
65,1 |
Να είναι φιλικός/ή |
3,4 |
4,7 |
20,6 |
71,3 |
Να ελέγχει τις εργασίες που αναθέτει |
3,2 |
11,2 |
40,5 |
45,1 |
Να επιβραβεύει την προσπάθεια και όχι το αποτέλεσμα |
3,7 |
4,9 |
26,5 |
64,9 |
Να θέτει κλειστές ερωτήσεις |
22 |
38,6 |
26,6 |
12,8 |
Να κάνει σωστή χρήση του διδακτικού χρόνου |
5 |
6,8 |
34,7 |
53,5 |
Να λαμβάνει υπόψη τις θέσεις και τις ιδέες των μαθητών του |
4,7 |
6,2 |
33 |
56,1 |
Να ξέρει να χειρίζεται τις συμπεριφορές των μαθητών που δημιουργούν προβλήματα στο μάθημα |
5,3 |
6,8 |
28,6 |
59,3 |
Να οργανώνει το μάθημα με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε όλοι να καταλαβαίνουν στο τέλος της ενότητας αυτά που διδάχτηκαν |
5 |
2,4 |
15,2 |
77,4 |
Να παρέχει οδηγίες για τις ασκήσεις και τις εργασίες |
4,2 |
4 |
31,2 |
60,6 |
Να παρέχει τον απαραίτητο χρόνο εξάσκησης των μαθητών στη νέα γνώση |
4,4 |
4,2 |
35,2 |
56,2 |
Να χρησιμοποιεί εξατομικευμένη διδασκαλία για τους αδύνατους μαθητές |
6,3 |
17,6 |
33,2 |
42,9 |
Να χρησιμοποιεί παραδείγματα και απεικονίσεις για τη διευκρίνιση των δύσκολων σημείων |
4,2 |
6,3 |
27,5 |
62 |
Να χρησιμοποιεί τη μέθοδο των αμοιβών και ποινών |
31,5 |
32,8 |
20,1 |
15,6 |
Ο καλός μαθητής
Ο καλός μαθητής σύμφωνα με τους καθηγητές είναι αυτός που εργάζεται στο σπίτι, συμμετέχει σε ομαδικές συζητήσεις και δραστηριότητες, ακούει, δέχεται την επιβράβευση των γονέων του για τις επιδόσεις του και το ενδιαφέρον των γονέων του, που γνωρίζουν τις παρέες του και έχει εξωσχολική βοήθεια. Είναι σημαντικό ότι οι γονείς του καλού μαθητή προσπαθούν για την ανάπτυξη της ευρύτερης προσωπικότητάς του και όχι μόνο για τις επιδόσεις του στα μαθήματα. Είναι, δηλαδή, το παιδί που εισπράττει από την οικογένειά του αγάπη, προσοχή και φροντίδα. Το παιδί που έχει τη στήριξη της οικογένειάς του, έχει περισσότερες πιθανότητες να έχει καλή πορεία στο σχολείο. Καταλυτικός λοιπόν αποδεικνύεται ο ρόλος της οικογένειας στην επίδοση του μαθητή. Πόσες φορές δεν συναντούμε το αντίθετο. Γονείς που τρέχουν όλη μέρα με τις δουλειές τους και δεν προλαβαίνουν ν’ ασχοληθούν με τα παιδιά τους, γονείς που αναθέτουν σε άλλους την φροντίδα των παιδιών τους, γονείς που γκρινιάζουν για την κακή πορεία των παιδιών τους, λες και φταίνε τα παιδιά.
Στον πίνακα 2 βλέπουμε ποιον θεωρούν καλό μαθητή οι καθηγητές.
|
Πίνακας 2: Ο καλός μαθητής |
|||||
|
Ποτέ |
Σπάνια |
Μερικές φορές |
Συχνά |
Πάντα |
Ολοκληρώνει έγκαιρα τις εργασίες που του/της ανατίθενται |
0,5% |
,8% |
6,6% |
47,7% |
44,3% |
Συμμετέχει αποτελεσματικά σε ομαδικές συζητήσεις και δραστηριότητες |
0,8% |
3,2% |
18,3% |
52,5% |
25,2% |
Ακούει τις οδηγίες του/της εκπαιδευτικού και τις φέρνει εις πέρας |
2,4% |
4,2% |
9,3% |
41,1% |
43,0% |
Αντιγράφει σε σχολικές εργασίες |
28,5% |
48,1% |
13,0% |
6,1% |
4,3% |
Ολοκληρώνει εργασίες μόνος/η του/της |
0,8% |
3,7% |
9,3% |
51,5% |
34,7% |
Αντιμιλά στον/στην εκπαιδευτικό ή σε άλλο μέλος του προσωπικού |
25,2% |
42,2% |
22,3% |
8,8% |
1,6% |
Οι γονείς του/της παίρνουν μέρος σε εκδηλώσεις του συλλόγου γονέων του σχολείου |
0,3% |
6,6% |
42,4% |
37,4% |
13,3% |
Οι γονείς του/της δείχνουν την ικανοποίησή τους, όταν παίρνει καλούς βαθμούς |
0,3% |
3,2% |
9,3% |
36,1% |
51,2% |
Είναι διεκδικητικός/ή με τρόπο κατάλληλο, όταν χρειάζεται |
1,1% |
8,0% |
35,5% |
49,3% |
6,1% |
Ενεργεί παρορμητικά |
9,3% |
51,5% |
30,5% |
7,7% |
1,1% |
Ενοχλεί και παρεμποδίζει άλλους/ες μαθητές/τριες |
26,0% |
52,5% |
17,8% |
3,7% |
|
Επιζητείται η συμμετοχή του/της σε δραστηριότητες, από τους συμμαθητές του/της |
1,1% |
6,4% |
34,5% |
47,5% |
10,6% |
Επαινεί το χαρακτήρα και τα επιτεύγματα των άλλων |
3,7% |
26,0% |
41,9% |
26,3% |
2,1% |
Έχει ηγετικές ικανότητες |
0% |
7,2% |
37,9% |
49,3% |
5,6% |
Ζητά διευκρίνιση των οδηγιών |
0,5% |
4,8% |
27,1% |
47,7% |
19,9% |
Οι γονείς του/της επισκέπτονται το σχολείο, για να μιλήσουν με το/τη δάσκαλο/α του/της |
1,6% |
6,1% |
19,9% |
54,6% |
17,8% |
Οι γονείς του/της φοβούνται, πως δεν θα τα πάει καλά με την επίδοσή του/της στο σχολείο |
13,3% |
38,5% |
30,5% |
14,1% |
3,7% |
Οι γονείς του/της το/τη στέλνουν σε ιδιαίτερα μαθήματα, |
2,7% |
8,8% |
20,4% |
46,7% |
21,5% |
Μπλέκεται σε καυγάδες |
17,8% |
51,7% |
21,0% |
8,8% |
,8% |
Οι γονείς του/της ενδιαφέρονται, για την ανάπτυξη της ευρύτερης προσωπικότητάς του/της |
0% |
2,9% |
14,3% |
48,0% |
34,7% |
Στη σχολική τάξη, προσαρμόζεται εύκολα κατά τη μετάβαση από την μια δραστηριότητα στην άλλη |
,5% |
2,4% |
15,9% |
49,9% |
31,3% |
Οι γονείς του/της ξέρουν, με ποια παιδιά, κάνει παρέα |
1,9% |
7,7% |
13,8% |
38,2% |
38,5% |
Ο κακός μαθητής
Δεν ολοκληρώνει τις εργασίες που του ανατίθενται, αντιγράφει, ενοχλεί και παρεμποδίζει άλλους συμμαθητές του. Μια κατηγορία μαθητών δεν θέλει να παρακολουθήσει το μάθημα και προσπαθεί να παρεμποδίσει τη διεξαγωγή του. Η έρευνα αποκαλύπτει την απαίτηση των μαθητών από τον εκπαιδευτικό να μπορέσει να διαχειριστεί τις αντίθετες επιθυμίες. Κάποιοι θέλουν να κάνουν μάθημα και κάποιοι όχι. Δυστυχώς, πολλά παιδιά δεν μαθαίνουν από το σπίτι τους, ότι δεν έχουν δικαίωμα να παρεμποδίζουν το μάθημα. Είναι μία από τις αντικοινωνικές συμπεριφορές που έχουμε ως λαός. Το ίδιο συμβαίνει με την οδήγηση και πολλές άλλες δραστηριότητές μας.
Σημαντικό ζήτημα είναι η αδυναμία του σχολείου να κεντρίσει το ενδιαφέρον, κάτι που δεν είναι καινούριο, ίσχυε και όταν εμείς ήμασταν μαθητές, δυστυχώς όμως τότε υπήρχε η βία με την οποία υποτασσόμαστε. Η βία καλώς εξοβελίστηκε από το σχολείο, αλλά δεν έχει βρεθεί ο τρόπος να ενδιαφέρονται οι μαθητές, αντί να υποτάσσονται, όπως ίσχυε τον καιρό που είμαστε εμείς μαθητές. Συνδυάστε το με την εξέλιξη της κοινωνίας, που απαξιώνει τη γνώση καθημερινά και λατρεύει μόνο το χρήμα και θα αντιληφθείτε το μέγεθος του προβλήματος, που επιδεινώνεται κάθε χρόνο.
|
Πίνακας 3: Ο κακός μαθητής |
|||||
|
Ποτέ |
Σπάνια |
Μερικές φορές |
Συχνά |
Πάντα |
Ολοκληρώνει έγκαιρα τις εργασίες που του/της ανατίθενται |
5,3% |
59,4% |
30,0% |
4,0% |
1,3% |
Αντιγράφει σε σχολικές εργασίες |
,8% |
9,8% |
31,6% |
50,4% |
7,4% |
Αντιμιλά στον/στην εκπαιδευτικό ή σε άλλο μέλος του σχολικού προσωπικού |
4,5% |
23,6% |
47,5% |
21,8% |
2,7% |
Προτρέπει άλλους/ες μαθητές/τριες να συμμετέχουν σε δραστηριότητες |
13,5% |
45,1% |
31,8% |
8,0% |
1,6% |
Συμπεριφέρεται σαν να είναι καλύτερος/η από τους άλλους |
19,4% |
45,1% |
24,9% |
9,3% |
1,3% |
Ενεργεί παρορμητικά ή χωρίς να το σκεφτεί |
1,9% |
8,8% |
27,1% |
53,8% |
8,5% |
Ενοχλεί και παρεμποδίζει άλλους/ες μαθητές/τριες |
1,6% |
10,6% |
33,4% |
43,0% |
11,4% |
Ζητά διευκρίνιση των οδηγιών, με τρόπο κατάλληλο |
9,5% |
44,0% |
37,1% |
8,8% |
,5% |
Οι γονείς του/της φοβούνται, πως δεν θα τα πάει καλά με την επίδοσή του/της στο σχολείο |
2,7% |
12,5% |
24,9% |
44,3% |
15,6% |
Κατηγορεί άλλους/άλλες μαθητές/τριες, για προβλήματα που δημιουργούνται |
4,0% |
22,8% |
38,5% |
28,4% |
6,4% |
Καταλήγει η έρευνα: Η εκπαιδευτική επιτυχία και αποτυχία είναι αποτελέσματα του ορισμού και του τρόπου αξιολόγησης από το Κράτος ή τον εκπαιδευτικό της ικανότητας και της ευφυΐας του μαθητή με προσωπικά και εν πολλοίς αυθαίρετα κριτήρια. Αν άλλαζαν τα κριτήρια αυτά, θα προέκυπτε διαφορετική κατανομή της επιτυχίας και της αποτυχίας, η οποία δε θα λειτουργούσε σε βάρος των μαθητών, γιατί θα βασίζονταν στην ιδέα της «διαφορετικότητας» και όχι της « ανεπάρκειας». Ανοίγει έτσι ένα μεγάλο ζήτημα. Ποιος αξιολογεί ποιον, πως και κυρίως γιατί. Όλοι στεκόμαστε στην καραμέλα της αξιολόγησης χωρίς ποτέ να συζητάμε την ουσία του θέματος, που άπτεται κυρίως με τη μη ισότιμη χρηματοδότηση όλων των εκπαιδευτικών μονάδων.
© Στράτος Στρατηγάκης.