Ο καταναλωτισμός βλάπτει σοβαρά το περιβάλλον

του Στράτου Στρατηγάκη

Δημοσιεύτηκε 3/2/2008

Η προστασία του περιβάλλοντος ήρθε στο προσκήνιο παγκοσμίως. Λογικό είναι λοιπόν και η περιβαλλοντική εκπαίδευση να καθιερωθεί. Αποτελεί μάλιστα και μία από τις προτεραιότητες του υπουργού παιδείας, σύμφωνα με τις δηλώσεις του. Το ερώτημα που προκύπτει είναι για ποια περιβαλλοντική εκπαίδευση μιλάμε. Τι θα μάθουμε στα παιδιά μας; Να πετάνε το κουτάκι του αναψυκτικού στον κάδο της ανακύκλωσης ή να μην αγοράζουν προϊόντα σε κουτάκι, που είναι και η μόνη σωστή λύση για την προστασία του περιβάλλοντος; Όπως είναι γνωστό η κατασκευή του αλουμινένιου κουτιού είναι ενεργοβόρα. Η ανακύκλωσή του είναι επίσης ενεργοβόρα. Η χρήση του λοιπόν συμβάλλει στην καταστροφή του περιβάλλοντος ακόμη και αν ανακυκλωθεί. Θυμηθείτε τον καιρό που τα αναψυκτικά πουλιόντουσαν σε γυάλινο μπουκάλι που επιστρεφόταν. Αυτό που γίνεται ακόμη και τώρα με τις μπύρες, όπου το κουτάκι δεν κατάφερε να εκτοπίσει εντελώς το μπουκάλι. Οι εταιρείες έκαναν μεγάλο αγώνα για να μας πείσουν ν’ αγοράζουμε συσκευασίες που δεν επιστρέφονται. Αυξάνουν έτσι τα κέρδη τους γιατί κερδίζουν και από την κατασκευή του αλουμινένιου κουτιού. Σε γνωστό μάλιστα μεγάλο super market μου ζήτησαν ονοματεπώνυμο διεύθυνση και τηλέφωνο για να επιστρέψω πέντε μπουκάλια μπύρας. Παρ’ όλο το θόρυβο που γίνεται για την προστασία του περιβάλλοντος κανείς δεν μιλάει γι’ αυτό το τόσο απλό, όπως και για άλλα εξίσου απλά πράγματα που θα δούμε παρακάτω.
Όσο σε ξυρίζει το κρατά και μετά το πετάς. Αυτό μας προέτρεπε η διαφήμιση που προσπαθούσε να καταργήσει τα ξυραφάκια και να καθιερώσει τις ξυριστικές μηχανές μιας χρήσης. Το πρόβλημα με τα προϊόντα μιας χρήσης είναι πολύ μεγάλο. Οι αναπτήρες για παράδειγμα δεν πρέπει να πετιούνται στα σκουπίδια. Όλα όμως τα προϊόντα μιας χρήσης παράγουν τόνους σκουπιδιών που δεν ξέρουμε που να πετάξουμε. Θυμηθείτε τον καιρό πριν το πλαστικό και τα προϊόντα μιας χρήσης. Στα χωριά δεν υπήρχαν καθόλου σκουπίδια γιατί υπήρχαν ζώα και τζάκια -για όσα δεν έτρωγαν τα ζώα- και στις πόλεις ο όγκος των σκουπιδιών ήταν πολύ μικρότερος από τα βουνά που βλέπουμε τώρα.
Θα έπρεπε λοιπόν να μαθαίνουμε στα παιδιά μας να μην αγοράζουν προϊόντα μιας χρήσης και συσκευασίες που δεν επιστρέφονται. Αυτό είναι εύκολο και δεν κοστίζει τίποτα. Αντίθετα όμως από την κοινή λογική προωθείται η ανακύκλωση ως η λύση όλων των προβλημάτων. Σίγουρα η ανακύκλωση είναι απαραίτητη για τα πράγματα που δεν χρειαζόμαστε πια, αλλά πρέπει να λέμε την αλήθεια, ότι δηλαδή έχει μεγάλο κόστος και δεν είναι πανάκεια. Η ανακύκλωση δεν ισοφαρίζει την υπερβολική κατανάλωση, όπως αφήνεται να εννοηθεί. Πετώντας τα άχρηστα υλικά στην ανακύκλωση έκανα το καθήκον μου προς το περιβάλλον, πιστεύουν πολλοί και συνεχίζουν να αγοράζουν και να πετάνε με καταιγιστικούς ρυθμούς.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που επιβάλλει την ανακύκλωση, ασχολείται με την προστασία του περιβάλλοντος μόνο στο βαθμό που δεν θίγονται τα κέρδη των μεγάλων εταιρειών. Επιβάλλει νέα όρια εκπομπής καυσαερίων στα αυτοκίνητα για την προστασία του περιβάλλοντος, κι ενώ αυτό φαίνεται εκ πρώτης όψεως σωστό, υπάρχουν πολλά πράγματα που θα μπορούσε να κάνει για να μειωθεί η ποσότητα των καυσαερίων που εκλύονται στην ατμόσφαιρα, αλλά θα δημιουργούσαν πρόβλημα στις αυτοκινητοβιομηχανίες. Αντίθετα η λύση της μείωσης της ποσότητας των εκπεμπομένων καυσαερίων είναι αυτή που βολεύει τις αυτοκινητοβιομηχανίες αφού θα αυξηθούν οι πωλήσεις τους, με την σύντομη αντικατάσταση των παλαιών αυτοκινήτων, που θα πρέπει να ανακυκλωθούν. Θυμηθείτε την απόσυρση, που ενώ ήταν πολύ σωστό μέτρο για την ανανέωση του πράγματι γερασμένου στόλου αυτοκινήτων, προβλήθηκε ως η λύση για την αντιμετώπιση της ρύπανσης των μεγάλων πόλεων. Φυσικά το νέφος δεν έφυγε από την Αθήνα και επιπλέον απέκτησε και η Θεσσαλονίκη νέφος. Η πραγματικότητα είναι ότι η ποσότητα των ρύπων που εκπέμπεται από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων εξαρτάται από τρεις παράγοντες: τον αριθμό των αυτοκινήτων, τις ώρες χρήσης του κάθε αυτοκινήτου και την ποσότητα ρύπων που εκπέμπει το κάθε ένα και είναι αυτό που περιορίζει η ΕΕ. Τι άλλο θα μπορούσε να κάνει; Θα μπορούσε να προωθήσει τη χρήση των συγκοινωνιών για τις πόλεις και του τρένου για τη σύνδεση των πόλεων. Αντί αυτού χρηματοδοτεί την κατασκευή του σύγχρονου γεφυριού της Άρτας που λέγεται ΠΑΘΕ (Πάτρα Αθήνα Θεσσαλονίκη Εύζωνοι) και δίνει ψίχουλα στο τρένο, που θα μπορούσε να αναλάβει και μεγάλο μέρος των μεταφορών. Θα μπορούσαν να δίνονται κίνητρα για την μη χρήση του αυτοκινήτου μέσα στις πόλεις. Προσέξτε μιλώ για κίνητρα και όχι αντικίνητρα. Δε μιλάω δηλαδή για επιβολή διοδίων στα αυτοκίνητα αλλά για δωρεάν μέσα μαζικής μεταφοράς. Θα μπορούσε η ΕΕ να απαιτεί από τις αυτοκινητοβιομηχανίες να παράγουν αυτοκίνητα με μεγάλο χρόνο ζωής, γιατί η αλλαγή αυτοκινήτου κάθε 5 χρόνια καταστρέφει το περιβάλλον παρ’ όλη την ανακύκλωση των παλαιών αυτοκινήτων. Σκεφτείτε πόση ενέργεια και πρώτες ύλες θα κερδίζαμε αν κατασκευάζονταν τα μισά αυτοκίνητα απ’ όσα κατασκευάζονται σήμερα. Θα μου αντιτείνετε την πιθανή ανεργία. Το επιχείρημα όμως δεν ευσταθεί αφού βλέπουμε τους βιομηχανικούς γίγαντες να αυξάνουν συνεχώς τα κέρδη τους και ταυτόχρονα να απολύουν χιλιάδες εργαζομένους. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η ανθρώπινη εργασία αντικαθίσταται από μηχανές.
Η ΕΕ επιβάλλει την απαγόρευση του καπνίσματος και επιτρέπει να κυκλοφορούν οι τηλεοράσεις με οθόνες LCD, που περιέχουν υδράργυρο. Ναι αυτές οι τηλεοράσεις που διαφημίζονται και όλοι αγοράζουμε περιέχουν υδράργυρο, ένα δηλητήριο «ισάξιο» του αρσενικού. Αυτές οι τηλεοράσεις όταν βγει στην παραγωγή η νέα τεχνολογία τηλεοράσεων θα πεταχτούν μαζικά. Τι θα γίνει τότε με τον υδράργυρο;
Είναι προφανές λοιπόν ότι υπάρχει υποκρισία γύρω από το περιβάλλον και την προστασία του. Η αλήθεια είναι πολύ απλή: Η κατανάλωση βλάπτει το περιβάλλον. Θα μάθουμε στα παιδιά μας να μην είναι καταναλωτές; Θα τα μάθουμε να μην πετάνε πράγματα επειδή απλά πέρασε η μόδα τους; Θα τα μάθουμε να αγοράζουν μόνο όσα χρειάζονται; Φοβάμαι πως τίποτα απ’ αυτά δε θα γίνει. Αντίθετα στην Αθήνα πήγαν σχολική εκδρομή κάποιο γυμνάσιο σε μεγάλο εμπορικό κέντρο...