Μετεξεταστέα η τεχνική εκπαίδευση

του Στράτου Στρατηγάκη

Δημοσιεύτηκε 4/2/2007

Η Υπουργός Παιδείας επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία ότι όλοι πρέπει να αξιολογούνται. Συμφωνούμε μαζί της. Κάθε διαδικασία πρέπει να αξιολογείται ως προς την εκπλήρωση των στόχων που τέθηκαν στο σχεδιασμό της. Από την αξιολόγηση αυτή δε μπορεί να εξαιρείται φυσικά το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας. Οι αποφάσεις του πρέπει να επιτυγχάνουν τους στόχους τους. Στην πολύπαθη τεχνική εκπαίδευση η κυβέρνηση έκανε τη μεταρρύθμισή της, ιδρύοντας τα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑ.Λ.) και τις Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑ.Σ.). Θα προσπαθήσουμε να δούμε τις αλλαγές και να εκτιμήσουμε τα πρώτα τους αποτελέσματα, γιατί είναι η πρώτη μεταρρύθμιση της κυβέρνησης, που εφαρμόστηκε χωρίς να συναντήσει αντιδράσεις και μπορεί να μας δείξει που στοχεύει η μεταρρύθμισή της στο χώρο της εκπαίδευσης.
Η ιστορία των ΕΠΑΛ και ΕΠΑΣ ξεκίνησε το σχολικό έτος 2004-2005, όταν ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Παιδείας η ίδρυσή τους και η λειτουργία τους από το επόμενο σχολικό έτος. Μετά ανακοινώθηκε ότι δεν προλάβαινε το Υπουργείο Παιδείας να οργανώσει σωστά τη λειτουργία τους και αναβλήθηκε η ίδρυσή τους για ένα χρόνο. Πολύ λογικό, όλοι επιθυμούμε τη σωστή εφαρμογή των μέτρων που λαμβάνονται. Το Σεπτέμβριο του 2006 ξεκινά για πρώτη φορά η λειτουργία των ΕΠΑΛ. Οι ΕΠΑΣ θα λειτουργήσουν από το επόμενο σχολικό έτος και όλοι περιμέναμε επιτέλους την αναβάθμιση της πολύπαθης τεχνικής εκπαίδευσης.

Η ιστορία

Από το 1976 μέχρι το 1998 η τεχνική εκπαίδευση αποτελείτο από τα ΤΕΛ (Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια). Με τη μεταρρύθμιση Αρσένη έγιναν ΤΕΕ. Σταμάτησαν δηλαδή να είναι Λύκεια και να απονέμουν απολυτήριο Λυκείου στους αποφοίτους τους. Από φέτος τα ΤΕΕ γίνονται ΕΠΑΛ και θα χορηγούν στους αποφοίτους τους και απολυτήριο Λυκείου και πτυχίο ειδικότητας, όπως συνέβαινε με τα ΤΕΛ πριν 10 χρόνια. Αντίθετα οι ΕΠΑΣ θα χορηγούν μόνο πτυχίο ειδικότητας. Τα τελευταία 30 χρόνια δηλαδή δεν μπορούμε να καταλήξουμε τι είδους επαγγελματική εκπαίδευση θέλουμε. Πως λοιπόν θα έχουμε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό; Κατά τα άλλα κουβεντιάζουμε για εθνική στρατηγική στην Παιδεία και άλλα τέτοια μεγαλόστομα και άνευ περιεχομένου, όπως αποδεικνύουν τα γεγονότα. Αφού λοιπόν τα ΤΕΕ έγιναν Λύκεια αναγκαστικά τα Ενιαία Λύκεια μετονομάζονται σε Γενικά, όπως ονομάζονταν και πριν τη μεταρρύθμιση Αρσένη. Θ’ αλλάζουμε πάλι τις ταμπέλες έξω από τα σχολεία κι αυτό θα το λέμε μεταρρύθμιση…

Οι αλλαγές

Ο νόμος 3475 που ιδρύει τα ΕΠΑΛ και τις ΕΠΑΣ δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης στις 13 Ιουλίου 2006. Ο νόμος αυτός αποτελεί το γενικό πλαίσιο λειτουργίας των ΕΠΑΛ και ΕΠΑΣ και απαιτείται μεγάλος αριθμός υπουργικών αποφάσεων, ώστε να καθοριστούν οι λεπτομέρειες λειτουργίας και να ξεκαθαρίσει επιτέλους το θολό τοπίο. Οι πρώτες υπουργικές αποφάσεις εκδόθηκαν τον Αύγουστο, ένα μόλις μήνα πριν την έναρξη των μαθημάτων και αφορούν στο ωρολόγιο πρόγραμμα της Α τάξης και στον ορισμό των κύκλων, των τομέων και των ειδικοτήτων. Εκκρεμούν πολλές ακόμη αποφάσεις, που θα προσδιορίσουν τα μαθήματα που θα διδάσκονται στις υπόλοιπες τάξεις και τον τρόπο εισαγωγής στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εγκύκλιος για την αξιολόγηση των μαθητών των ΕΠΑΛ, που έφτασε στα σχολεία λίγες μέρες πριν τη λήξη του Α τετραμήνου.
Το μόνο που έχει ανακοινωθεί σχετικά με την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ότι οι υποψήφιοι των ΕΠΑΛ και όχι των ΕΠΑΣ θα έχουν δικαίωμα πρόσβασης στα ΤΕΙ αλλά και στα ΑΕΙ. Θα εξετάζονται σε έξι μαθήματα, δύο εκ των οποίων, γενικής παιδείας, θα είναι κοινά με των αποφοίτων των Γενικών Λυκείων. Τα υπόλοιπα τέσσερα θα είναι μαθήματα ειδικότητας, άγνωστο όμως ποια θα είναι σε κάθε ειδικότητα. Άγνωστο είναι γενικά όλο το σύστημα πρόσβασης των αποφοίτων των ΕΠΑΛ, δηλαδή ο υπολογισμός των μορίων, οι σχολές που θα έχουν το δικαίωμα να δηλώνουν οι υποψήφιοι κι αν θα υπάρχει ειδικό ποσοστό γι’ αυτούς, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα.

Το πτυχίο ειδικότητας

Στους αποφοίτους των ΕΠΑΛ, αλλά και των ΕΠΑΣ, θα χορηγείται πτυχίο ειδικότητας επιπέδου 3 ορίζει ο νόμος 3475, με τον οποίο ιδρύθηκαν τα ΕΠΑΛ. Τα επίπεδα επαγγελματικών προσόντων πιστοποιούν τις γνώσεις ενός επαγγελματία. Ο ηλεκτρολόγος του πολυτεχνείου έχει διαφορετικές γνώσεις από τον ηλεκτρολόγο των ΕΠΑΛ κι αυτό φαίνεται από έναν αριθμό που ονομάζεται επίπεδο επαγγελματικών δικαιωμάτων. Τα επίπεδα επαγγελματικών προσόντων ορίστηκαν στην Ελλάδα με το νόμο 2009/1992. Σύμφωνα μ’ αυτόν οι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δικαιούνται πτυχίο επιπέδου 3. Με νεότερη οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σ’ όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση εφοδιάζονται με πτυχίο επιπέδου 2. Οι συντάκτες του νόμου δεν γνωρίζουν την οδηγία της ΕΕ και ορίζουν στο νέο νόμο ότι οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ και των ΕΠΑΣ θα αποκτούν πτυχίο επιπέδου 3;

Κύκλοι – τομείς – ειδικότητες και το κόστος τους.

Στην 1η Λυκείου οι μαθητές επιλέγουν ένα κύκλο σπουδών, στη 2η Λυκείου επιλέγουν τομέα, που μπορεί να μην είναι αντίστοιχος του τομέα που επέλεξαν στην πρώτη τάξη και στην 3η Λυκείου επιλέγουν ειδικότητα, που πρέπει να ανήκει στον τομέα, τα μαθήματα του οποίου παρακολούθησαν στην δεύτερη τάξη. Τους κύκλους τους τομείς και τις ειδικότητες μπορείτε να δείτε στο σχήμα. Οι ειδικότητες που δημιουργούνται στα ΕΠΑΛ είναι συνολικά 17. Οι ειδικότητες που λειτουργούσαν στα ΤΕΕ ήταν 45. Το θέμα που προκύπτει εδώ είναι ότι έχουμε σαφή υποβάθμιση της τεχνικής εκπαίδευσης, παρ’ όλες τις δηλώσεις περί του αντιθέτου. Οι τεχνικοί που θα τελειώνουν τα ΕΠΑΛ δεν θα είναι σωστά καταρτισμένοι, οι ειδικότητες έχουν συμπτυχθεί και τα τεχνικά μαθήματα αντικαθιστούνται από μαθήματα γενικής παιδείας. Οι απόφοιτοι θα χρειάζονται πρόσθετη εκπαίδευση πιθανόν στα ΙΕΚ, δημόσια και ιδιωτικά.
Μειώνεται δραστικά όμως το κόστος λειτουργίας της τεχνικής εκπαίδευσης. Τα τμήματα που θα δημιουργούνται θα είναι λιγότερα τα βιβλία και το υπόλοιπο διδακτικό υλικό, καθώς και τα εργαστήρια κοστίζουν πολύ λιγότερο όταν λειτουργούν 17 ειδικότητες αντί για 45. Μήπως τελικά γι’ αυτό έγινε η μεταρρύθμιση στην τεχνική εκπαίδευση;
Ένα άλλο πρόβλημα που δημιουργείται είναι το πλήθος των καθηγητών που μένουν χωρίς αντικείμενο διδασκαλίας. Τι θα γίνει μ’ αυτούς τους ανθρώπους κανείς δεν γνωρίζει αυτή τη στιγμή.

Το απολυτήριο

Το Υπουργείο Παιδείας αποφάσισε ότι το Απολυτήριο του ΕΠΑΛ είναι ισότιμο με το Απολυτήριο του Γενικού Λυκείου. Πώς διασφαλίζεται αυτό; Με ένα νόμο δε γίνεται. Όποιος έχει διδάξει σε μαθητές των ΤΕΛ ή των ΤΕΕ γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν υπάρχει το ίδιο επίπεδο σπουδών. Πώς θα υπάρχει ισότιμο απολυτήριο; Νομίζω ότι σ’ αυτή την περίπτωση αδικούνται τα παιδιά του Γενικού Λυκείου. Αν κάποια στιγμή χάσουν μια θέση εργασίας που απαιτεί Απολυτήριο Λυκείου από έναν απόφοιτο ΕΠΑΛ πως θα τους πείσετε ότι ήταν δίκαιο; Αν μου πείτε ότι θα ανέβει το επίπεδο των αποφοίτων στο πέρασμα του χρόνου, θα σας απαντήσω ότι αυτό δεν συνέβη καμία στιγμή, στα 20 χρόνια που παρακολουθώ τα δρώμενα στην Παιδεία. Τι σας κάνει να πιστεύετε ότι θα συμβεί τώρα;

Σπέρνουμε ανέμους, θερίζουμε θύελλες.

Πρόγραμμα σπουδών τα ΕΠΑΛ δεν έχουν. Βιβλία τα ΕΠΑΛ δεν έχουν. Τα βιβλία που χρησιμοποιούνται προέρχονται από τα Ενιαία Λύκεια και τα ΤΕΕ και το γράφουν στο εξώφυλλο . Οι ειδικότητες έχουν άγνωστο περιεχόμενο. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ο τίτλος τους. Τι καταλαβαίνετε εσείς όταν ακούτε την ειδικότητα «Γενική Μηχανολογία»; Ένας μαθητής που σκεφτόταν το καλοκαίρι να εγγραφεί στα ΕΠΑΛ δε είχε καμία γνώση για τον τρόπο συνέχισης των σπουδών του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, λόγω της ανυπαρξίας νομοθεσίας. Αναγκαστικά λοιπόν πήγε στο Γενικό Λύκειο.
Οι ενέργειες αυτές είχαν άμεσα αποτελέσματα. Οι μαθητές γύρισαν την πλάτη τους στα ΕΠΑΛ και τις ΕΠΑΣ. Τα ΕΠΑΛ είναι άδεια από μαθητές. Δείτε στον πίνακα 1 τον αριθμό των μαθητών της τεχνικής εκπαίδευσης ενός νομού, που φοιτούν στην Α τάξη, δεν έχει σημασία ποιος είναι, τα τελευταία δέκα χρόνια.

Πίνακας 1
Σχ. Έτος	Αριθμός Μαθητών
1997-1998	106
1998-1999	138
1999-2000	445
2000-2001	281
2001-2002	249
2002-2003	197
2003-2004	170
2004-2005	144
2005-2006	130
2006-2007	58

Παρατηρούμε την απότομη αύξηση των μαθητών των τότε ΤΕΕ το έτος 1999 – 2000, λόγω της έναρξης της μεταρρύθμισης Αρσένη, που… έσπειρε τον πανικό στους υποψηφίους. Παρ’ όλα τα σκαμπανεβάσματα του αριθμού των μαθητών την τελευταία δεκαετία, λαμβάνοντας υπόψη και την υπογεννητικότητα, βλέπουμε ότι οι μαθητές των ΕΠΑΛ φέτος είναι οι μισοί από την ακριβώς προηγούμενη χρονιά και συνολικά οι λιγότεροι της δεκαετίας. Γενικά η πτώση των εγγραφών στην πρώτη τάξη των ΕΠΑΛ, φέτος πρώτη χρονιά λειτουργίας της μεταρρύθμισης στην τεχνική εκπαίδευση, κινήθηκε από 30-50%.

Το συμπέρασμα.

Αξιολογώντας λοιπόν τη «μεταρρύθμιση» του Υπουργείου Παιδείας στην Τεχνική Εκπαίδευση μπορούμε να πούμε ότι οι μαθητές της έστρεψαν την πλάτη. Οι αριθμοί μιλούν. Τα ΕΠΑΛ και οι ΕΠΑΣ δεν είναι ελκυστικά στους μαθητές. Σ’ αυτό κατά τη γνώμη μου συνέβαλαν δύο παράγοντες.
Η προχειρότητα στο «στήσιμο» του εγχειρήματος, στην οποία ήδη αναφερθήκαμε, και ο λάθος σχεδιασμός. Ο μαθητής που πηγαίνει στην Τεχνική Εκπαίδευση είναι, όπως δείχνει η μέχρι τώρα εμπειρία, αδύνατος. Αν του υποσχεθείς ότι θα τον βάλεις στο Πολυτεχνείο του υπόσχεσαι κάτι που δεν τον ενδιαφέρει. Αν ήθελε και μπορούσε να πετύχει στο Πολυτεχνείο θα πήγαινε στο Γενικό Λύκειο. Γνωρίζει όμως ότι δε θα τα καταφέρει, γι’ αυτό διάλεξε την τεχνική εκπαίδευση. Ο μαθητής που επιλέγει την τεχνική εκπαίδευση δε συμπαθεί τη θεωρητική εκπαίδευση. Τι θα κάνει λοιπόν στα ΑΕΙ; Ακόμα κι αν τον βάλουμε στο Πολυτεχνείο, δε θα καταφέρει να το τελειώσει, γιατί δεν είναι αυτό που αναζητά στη ζωή του. Έχουμε το παράδειγμα των πρώην ΤΕΛ και των ΤΕΕ, οι απόφοιτοι των οποίων με μεγάλη δυσκολία τελειώνουν τα ΤΕΙ, στα οποία πετυχαίνουν με το ισχύον σύστημα. Δεν μπορούμε λοιπόν να μιλάμε για Πολυτεχνείο όταν τα πράγματα λειτουργούν με τον τρόπο που λειτουργούν. Κενό γράμμα είναι λοιπόν η υπόσχεση πρόσβασης στα ΑΕΙ. Σε δύο χρόνια που θα εισαχθούν οι πρώτοι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, θα μετρήσουμε τους επιτυχόντες στα ΑΕΙ. Λίγα χρόνια μετά θα δούμε πόσοι, από τους ελάχιστους που θα εισαχθούν, θα πάρουν πτυχίο και τότε το σημερινό πυροτέχνημα θα έχει αποδειχθεί περίτρανα.
Από την άλλη όταν θέλεις να μειώσεις τη χρηματοδότηση στην εκπαίδευση πρέπει αναγκαστικά να μειώσεις το κόστος, πριν μειώσεις τη χρηματοδότηση. Αυτό είναι φυσικά κάτι που δεν μπορείς να ομολογήσεις. Το ντύνεις λοιπόν με βαρύγδουπα λόγια για την αναγκαιότητα μεταρρύθμισης ώστε να πετύχεις την πολυπόθητη αναβάθμιση των σπουδών, δίνεις και την, κενή περιεχομένου, δυνατότητα εισαγωγής στα ΑΕΙ και κάνεις τη δουλειά σου όμορφα απλά και γρήγορα. Όταν όμως όλο αυτό το κάνεις στο πόδι οι μαθητές σου γυρνάνε την πλάτη και τότε δε γίνεται να κρύψεις τη διάλυση...